2004
  1. Home
  2. A-Z Publicaties
  3. Pedagogiek
  4. Volume 45, Issue 2
  5. Artikel
Volume 45, Issue 2
  • ISSN: 1567-7109
  • E-ISSN: 2468-1652
file format pdf download PDF

Samenvatting

Samenvatting

Sommige leerlingen groeien op in een omgeving met substantiële uitdagingen. Die omgeving heeft risicofactoren die de ontwikkeling van een kind kunnen belemmeren. Er is sprake van veerkracht als een kind zich ondanks deze risicofactoren toch positief ontwikkelt. Door in hun agogisch handelen rekening te houden met de uitdagingen waarmee leerlingen te maken hebben, kunnen leraren bijdragen aan het bevorderen van veerkracht bij hun leerlingen. Er is kennis voorhanden over planmatige interventies gericht op veerkracht. In de dagelijkse interacties tussen leraren en leerlingen doen zich echter talloze ongeplande momenten voor die mogelijk kunnen bijdragen aan het optreden van veerkracht, wanneer de leraar de koppeling zou maken tussen de aanwezige uitdagingen in de leefomgeving van het kind en de keuzes in het handelen van de leraar. Deze momenten staan in dit artikel centraal. Om de keuzes te onderzoeken die leraren in dergelijke momenten maken, hebben we zeven leraren geïnterviewd op een basisschool met veel leerlingen met complexe achtergronden. In de interviews stond steeds een ongeplande ervaring centraal met een leerling, waarbij de leraar een risicofactor identificeerde die de ontwikkeling van de leerling (in ontwikkelingspsychologische zin) in de weg kon staan, en ernaar handelde om die ontwikkeling te stimuleren. Dit resulteerde in 14 concrete casussen van leerlingen met risicofactoren en de reactie van leraren daarop. De door leraren benoemde risicofactoren blijken divers, maar komen veelal voort uit een intergenerationele gezinsproblematiek. Het beschreven agogisch handelen van leraren hebben we geanalyseerd aan de hand van drie wetenschappelijke modellen die verklaren hoe hun handelen van invloed is op de ontwikkeling van een kind. In alle casussen bleek bij al het agogisch handelen van de leraar steeds een van deze modellen (compenseren, beschermen of uitdagen) te passen om te verklaren hoe dit handelen het optreden van veerkracht bevordert. Beschermen kwam het meeste voor. In de discussie relateren we onze bevindingen aan de pedagogische taak van leraren en beargumenteren we dat bewust benoemen van risicofactoren en het reflecteren vanuit de modellen door leraren kansengelijkheid in het onderwijs kan bevorderen.

© Theo van den Bogaart, Mascha Enthoven & Robin Regelink
Loading

Article metrics loading...

/content/journals/10.5117/PED2025.2.003.BOGA
2025-09-01
2025-12-07
Loading full text...

Full text loading...

/deliver/fulltext/15677109/45/2/PED2025.2.003.BOGA.html?itemId=/content/journals/10.5117/PED2025.2.003.BOGA&mimeType=html&fmt=ahah

References

  1. Berkel, C., Winslow, E. B., Sandler, I. N., Wolchik, S. A., O’Hara, K. L., & Thomas, N. A. (2023). Building resilience in all children: A public health equity approach. In S.Goldstein & B.Brooks (Eds.), Handbook of resilience in children (3rd ed., pp. 397–426). Springer. https://doi.org/10.1007/978-3-031-14728-9_22
     [Google Scholar]
  2. Biesta, G. (2020). Risking ourselves in education: qualification, socialization, and subjectification revisited. Educational Theory, 70(1), 89–104. https://doi.org/10.1111/edth.12411
     [Google Scholar]
  3. Bonanno, G. A. (2021a). The end of trauma: How the new science of resilience is changing how we think about PTSD (1st ed.). Basic Books.
     [Google Scholar]
  4. Bonanno, G. A. (2021b). The resilience paradox. European Journal of Psychotraumatology, 12(1), article 1942642. https://doi.org/10.1080/20008198.2021.1942642
     [Google Scholar]
  5. Bronfenbrenner, U., & Morris, P. A. (2007). The bioecological model of human development. In Damon, W., & Lerner, R. M. (Eds.), Handbook of child psychology (6th ed., pp. 793–828). John Wiley & Sons. https://doi.org/10.1002/9780470147658.chpsy0114
     [Google Scholar]
  6. Calderhead, J. (1981). Stimulated recall: A method for research on teaching. British Journal of Educational Psychology, 51(2), 211–217. https://doi.org/10.1111/j.2044-8279.1981.tb02474.x
     [Google Scholar]
  7. Centraal Planbureau. (2020). Centraal Economisch Plan 2020.
     [Google Scholar]
  8. Centraal Bureau voor de Statistiek (2023, 11juli). Schoolweging, 2020–2023. Geraadpleegd op 2december2024 van https://www.cbs.nl/nl-nl/maatwerk/2023/28/schoolweging-2020-2023.
     [Google Scholar]
  9. Centraal Bureau voor de Statistiek (2024, 28augustus). Kerncijfers wijken en buurten 2024. Geraadpleegd op 2december2024 van https://www.cbs.nl/nl-nl/maatwerk/2024/35/kerncijfers-wijken-en-buurten-2024.
  10. Coppens, L. (2024). Iedereen kan het verschil maken. Ten Have.
     [Google Scholar]
  11. Doll, B., & Song, S.Y. (2013). Enhancing resilience in classrooms. In S.Goldstein & R. B.Brooks (Eds.), Handbook of resilience in children (3rd ed., pp. 525–537). Springer. https://doi.org/10.1007/978-3-031-14728-9_28
     [Google Scholar]
  12. Enthoven, M. (2007). The ability to bounce beyond: the contribution of the school environment to the resilience of Dutch urban middle-adolescents from a low socio-economic background [Proefschrift]. University of Pretoria. http://hdl.handle.net/2263/28037
     [Google Scholar]
  13. Enthoven, M., & Veldman, I. (2016). Zelfvertrouwen als fundament voor aanstaande professionals.. In R.Fukkink & R.Oostdam (Eds.), Onderwijs en opvoeding in een stedelijke context (pp. 111–120). Coutinho. https://hdl.handle.net/20.500.11884/039e8b13-65aa-4b3a-9bf7-31a1624dc5f4
     [Google Scholar]
  14. Enthoven, M., Clinton, C., & Elkerbout, M. (2021). Meer ruimte voor vakmanschap. Kansenongelijkheid bestrijden. Jeugd in School en Wereld, 105(7), 12–15.
     [Google Scholar]
  15. Fergus, S., & Zimmerman, M.A. (2005). Adolescent resilience: a framework for understanding healthy development in the face of risk. Annual Review of Public Health, 26, 399–420. https://doi.org/10.1146/annurev.publhealth.26.021304.144357
     [Google Scholar]
  16. Fernandez Beiro, L., & Kromhout, J. (2024). Hoe kan de Landelijke Jeugdmonitor bijdragen aan het monitoren van kansenongelijkheid? [Rapport] Centraal Bureau voor de Statistiek. https://www.cbs.nl/nl-nl/longread/statistische-trends/2024/hoe-kan-de-landelijke-jeugdmonitor-bijdragen-aan-het-monitoren-van-kansenongelijkheid-?
     [Google Scholar]
  17. Konnikova, M. (2016, 11februari). How people learn to become resilient. The New Yorker.
     [Google Scholar]
  18. Llistosella, M., Goni-Fuste, B., Martín-Delgado, L., Miranda-Mendizabal, A., Franch Martinez, B., Pérez-Ventana, C., Castellvi, P. (2023). Effectiveness of resilience-based interventions in schools for adolescents: a systematic review and meta-analysis. Frontiers in Psychology, 14(1211113). https://doi.org/10.3389/fpsyg.2023.1211113
     [Google Scholar]
  19. Masten, A.S., Herbers, J.E., Cutuli, J.J., & Lafavor, T.L. (2008). Promoting competence and resilience in the school context. Professional School Counseling12(2), 76–84. https://doi.org/10.1177/2156759X0801200213
     [Google Scholar]
  20. Masten, A. S., & Tellegen, A. (2012). Resilience in developmental psychopathology: contributions of the project competence longitudinal study. Development and Psychopathology, 24(2), 345–61. https://doi.org/10.1017/S095457941200003X
     [Google Scholar]
  21. Masten, A. S. (2018). Resilience theory and research on children and families: past, present, and promise. Journal of Family Theory & Review, 10(1), 12–31. https://doi.org/10.1111/jftr.12255
     [Google Scholar]
  22. Masten, A. S., & Barnes, A. J. (2018). Resilience in children: developmental perspectives. Children, 5(7), Article 98. https://doi.org/10.3390/children5070098
     [Google Scholar]
  23. Masten, A.S., Lucke, C.M., Nelson, K.M., & Stallworthy, I.C. (2021). Resilience in development and psychopathology: Multisystem perspectives. Annual Review of Clinical Psychology17, 521–549.
     [Google Scholar]
  24. Masten, A.S., AngelaN. J., O’Dougherty Wright, M. (2023). Resilience processes in development: Multisystem integration emerging from four waves of research. In S.Goldstein & B.Brooks (Eds.), Handbook of resilience in children (3rd ed., pp. 19–46). Springer. https://doi.org/10.1007/978-3-031-14728-9_2
     [Google Scholar]
  25. National Scientific Council on the Developing Child. (2015). Supportive relationships and active skill-building strengthen the foundations of resilience: Working Paper13. http://www.developingchild.harvard.edu
     [Google Scholar]
  26. Nicaise, I., Franck, E., & Cincinnato, S. (2021). Dertig jaar sleutelen aan gelijke onderwijskansen: een B-attest? In J.Coene, T.Ghys, B.Hubeau, S.Marchal, P.Reymaeckers, R.Remmen, & W.Vandenhole (Eds.), Armoede en sociale uitsluiting, Jaarboek 2021 (123–139). Uitgeverij ASP.
     [Google Scholar]
  27. O’Brien, J. (1993). Action research through stimulated recall. Research in Science Education, 23(1), 214–221. https://doi.org/10.1007/BF02357063
     [Google Scholar]
  28. OECD (2023). Education at a Glance 2023: OECD Indicators, OECD Publishing. https://doi.org/10.1787/e13bef63-en
     [Google Scholar]
  29. Onderwijsraad. (2017). Het bevorderen van gelijke onderwijs- kansen en sociale samenhang.
     [Google Scholar]
  30. Posthumus, H., Bakker, B., Van der Laan, J., De Mooij, M., Scholtus, S., Tepic, M., Van den Tillaart, J., & De Vette, N. (2016), Herziening gewichtenregeling primair onderwijs – Fase I. CBS.
     [Google Scholar]
  31. Posthumus, H., Scholtus, S., & Walhout, J. (2019). De nieuwe onderwijsachterstandindicator primair onderwijs. CBS.
     [Google Scholar]
  32. Regeling leerresultaten PO 2020 (2024, 31maart). Geraadpleegd van https://wetten.overheid.nl/BWBR0043066
  33. Rutter, M., Maughan, B., Mortimore, P., & Ouston, J. (1979). Fifteen thousand hours: Secondary schools and their effects on children. Harvard University Press.
     [Google Scholar]
  34. Sanders, J, Munford, R., & Liebenberg, L. (2016). The role of teachers in building resilience of at risk youth. International Journal of Educational Research80, 111–123. https://doi.org/10.1016/j.ijer.2016.10.002
     [Google Scholar]
  35. Scales, P., Benson, P., Oesterle, S, Hill, K., Hawkins, D., & Pashak, T. (2016). The dimensions of successful young adult development: A conceptual and measurement framework. Applied Developmental Science20(2), 150–174.
     [Google Scholar]
  36. SER. (2021). Gelijke kansen in het onderwijs: Structureel investeren in kansengelijkheid voor iedereen.
     [Google Scholar]
  37. Theron, L., Murphy, K., & Ungar, M. (2022). Multisystemic resilience: Learning from youth in stressed environments. Youth & Society54(6), 1000–1022. https://doi.org/10.1177/0044118X211017335
     [Google Scholar]
  38. Ungar, M. (2011). The social ecology of resilience: Addressing contextual and cultural ambiguity of a nascent construct. American Journal of Orthopsychiatry, 81(1), 1–17. https://doi.org/10.1111/j.1939-0025.2010.01067.x
     [Google Scholar]
  39. Ungar, M., Russell, P., & Connelly, G. (2014). School-based interventions to enhance the resilience of students. Journal of Educational and Developmental Psychology. 4. https://doi.org/10.5539/jedp.v4n1p66
     [Google Scholar]
  40. Wiersma, D. (2022, 10maart). Brief van de minister van de minister voor primair en voortgezet onderwijs. Tweede Kamer [Kamerbief]. Kamerstuk 31 293, nr. 660.
     [Google Scholar]
/content/journals/10.5117/PED2025.2.003.BOGA
Loading
Het bevorderen van veerkracht bij basisschoolleerlingen door het agogisch handelen van de leraar
Pedagogiek 45, 144 (2025); https://doi.org/10.5117/PED2025.2.003.BOGA
/content/journals/10.5117/PED2025.2.003.BOGA
/content/journals/10.5117/PED2025.2.003.BOGA
Loading

Data & Media loading...

Keyword(s): equity; primary education; resilience; special education

Most Cited Most Cited RSS feed

Dit is een verplicht veld
Graag een geldig e-mailadres invoeren
Approval was a Success
Invalid data
An Error Occurred
Approval was partially successful, following selected items could not be processed due to error