oa Anders polderen – Lange termijn hervormingsbeleid in de veel-partijen-overlegeconomieMet dank aan Midas Dutij voor algemene onderzoeksassistentie en aan Hans Schwartz voor zijn hulp bij de analyse van het Onderwijsakkoord.

De afgelopen jaren is de publieke ruimte van overleg tussen de regering en het maatschappelijk middenveld nieuw leven in geblazen. Dat is een belangrijke verklaring voor het opmerkelijk succes van het tweede kabinet-Rutte – een de facto minderheidskabinet – dat tegen de algemene verwachtingen in voor het eerst sinds het eerste kabinet-Kok (1994-1998) zijn termijn volledig zal uitzitten. Hierbij is een beroep gedaan op nieuwe vormen van sociaaleconomisch overleg. In het kielzog van het Sociaal Akkoord (het zgn. Mondriaan-akkoord) van april 2013 zijn de afgelopen periode hervormingsafspraken gemaakt op zeer verschillend beleidsdomeinen: het onderwijs, de woningmarkt, de gezondheidszorg, de industriepolitiek, en het energiebeleid. Bij de onderhandelingen over deze akkoorden, die worden gekenmerkt door een mix van bezuinigingen, compenserend sociaal beleid en investeringen, waren veel maatschappelijke organisaties betrokken, meer dan de gebruikelijke vertegenwoordigers van werknemers en werkgevers, alsook op sommige momenten de 'constructieve oppositie', in antwoord op de uitdagingen van strategische onzekerheid in economie, politiek, en maatschappij. De politieke paradox van deze praktijk van ad hoc, niet-hiërarchisch, en zeer gevarieerd cumulatief overleg en onderhandelingen met open, onzekere uitkomsten, is dat een kabinet met een smalle machtsbasis in een uiterst volatiel maatschappelijk vaarwater, in staat is geweest om een transformatieve hervormingsagenda te realiseren. De toekomst van deze nieuwe vorm van overleg is onzeker en enkele leidende vragen met betrekking tot bijvoorbeeeld de verhouding van vaste en tijdelijke banen op de arbeidsmarkt en de regionalisering van het arbeidsmarktbeleid zijn nog niet opgelost, maar een alternatief heeft zich nog niet aangediend.