2004
Volume 51, Issue 1
  • ISSN: 0167-0441
  • E-ISSN: 3051-3634

Abstract

Abstract

Since the middle of the sixteenth century, the Frisian town of Franeker, located not far from the port city of Harlingen, a region significant for early Anabaptism, became a hotspot for hundreds, if not thousands, of Mennonite refugees from Southern Dutch and Flemish regions. Both the Frisians and the refugees with differing regional cultures and habits were subject to persecution by Roman Catholic rule. However, and perhaps surprisingly, Frisian authorities were very reluctant to abide too strictly to the heresy laws. Consequently, the Mennonite residents and migrants there enjoyed a relatively high degree of freedom. As a result, Franeker would become the first Northern center for illegal Mennonite book production. Since 1556, the printer Jan Hendricksz secretly published the early core of Dutch Mennonite literature, including New Testaments, concordances, hymnbooks, martyrologies, and tracts by Menno Simons and Dirck Philipsz. However, life changed dramatically for the Mennonites as soon as the seven Dutch provinces declared independence from Spanish rule and the new republic embraced Calvinism. Although persecution and martyrdom had ceased, daily life suddenly became more complex. Mennonitism became a target of harsh Calvinist propaganda. The establishment of the Dutch Reformed university of Franeker in 1585 worsened the situation. Disputations and disruptions of Mennonite church services became an almost-daily routine for the newly appointed Dutch Reformed theologians and ministers. Their polemics became a lucrative source of revenue for university-affiliated printers and publishers. This is evidenced by the numbers of anti-Mennonite and anti- tracts and treatises produced by the first university press of Gillis van den Rade between 1586 and 1614. A two-sided picture is revealed by the surviving 1623 auction sale documents outlining the large stock of books owned by Jan Lamrinck, one of Van de Rade’s Calvinist successors who had passed away suddenly. The records reveal that, while Lamrinck had been serving the anti-Mennonite book market in line with the polemic tradition of his predecessors, he also kept a supply of books that catered to the interests of the local Mennonite market. This surprising finding highlights the ambiguous and complex dynamics of Mennonite and social acceptance in this newly established period of emancipation during the early years of the Dutch Republic.1

Loading

Article metrics loading...

/content/journals/10.5117/DB51.VISS
2025-09-01
2025-12-13
Loading full text...

Full text loading...

/deliver/fulltext/01670441/51/1/9789048574100.004.VISS.html?itemId=/content/journals/10.5117/DB51.VISS&mimeType=html&fmt=ahah

References

  1. Acronius, R., Seer grondighe ende wt Godes woordt wel ghefondeerde onderrichtinge, teghens de lasteringhe ende het gheschrey [der] … Wederdooperen, ende andere quaetwillige (Franeker1599).
    [Google Scholar]
  2. Alutarius, C., Eenvoudighe Onderwysinghe … van het handelen der Ghereformeerden Predicanten, met den Mennonist-Bisschoppen (Franeker1605).
    [Google Scholar]
  3. Bergsma, W., Tussen Gideonsbende en publieke kerk. Een studie over het gereformeerd protestantisme in Friesland 1580-1650 (Hilversum/Leeuwarden1999).
    [Google Scholar]
  4. Beza, Th., Een schoon tractaet … vande straffe, welcke de wereltlijcke overicheyt over de ketters behoort te oeffenen (Franeker1601).
    [Google Scholar]
  5. Blok, M., ‘Your Mother in Bonds. The Testament of Soetken van den Houte’, Sisters. Myth and Reality of Anabaptist, Mennonite and Doopsgezind Women, ca. 1525-1900. M.van Veen, P.Visser & G.K.Waite a.o. (eds.) (Leiden/Boston2014), 133-145.
    [Google Scholar]
  6. Boekenoogen, J.G., Catalogus der werken over de doopsgezinden en hunne geschiedenis aanwezig in de Bibliotheek der Verenigde Doopsgezinde Gemeente te Amsterdam (Amsterdam1919).
    [Google Scholar]
  7. Briels, J.G.C.A., Zuidnederlandse boekdrukkers en boekverkopers in de Republiek der Verenigde Nederlanden omstreeks 1570-1630. Een bijdrage tot de kennis van de geschiedenis van het boek (Nieuwkoop1974).
    [Google Scholar]
  8. Bruin, C.C. de & F.G.M.Broeyer, De Statenbijbel en zijn voorgangers. Nederlandse bijbelvertalingen vanaf de Reformatie tot 1637 (Haarlem/Brussel1993).
    [Google Scholar]
  9. Bruijn, J. de & W.Heijting (red.), Psalmzingen in de Nederlanden van de zestiende eeuw tot heden (Kampen1991).
    [Google Scholar]
  10. Cramer, S., (red.), Bibliotheca Reformatoria Neerlandica VII : Zestiende-eeuwsche schrijvers over de geschiedenis der oudste Doopsgezinden hier te lande (’s-Gravenhage1910).
    [Google Scholar]
  11. Ceulen, P. van, Een warachtige doch eenvoudighe wederlegginghe, Teghens dat laster schrijven Ruwardi (z.p.1596).
    [Google Scholar]
  12. Engels, M.H.H., Boedelinventaris en boekenveiling 1623 van Jan Lamrinck, drukker † Franeker 1622 (Leeuwarden2016), op: https://www.mpaginae.nl/At/Lamrinckboedel.htm.
    [Google Scholar]
  13. Gregory, B.S., Documenta Anabaptistica Neerlandica VIII: The Forgotten Writings of the Mennonite Martyrs (Leiden/Boston2002).
    [Google Scholar]
  14. Grijp, L.P., ‘De Rotterdamsche Faem-Bazuyn. De lokale dimensie van liedboeken uit de Gouden Eeuw’, Volkskundig bulletin18 (1992), 23-78.
    [Google Scholar]
  15. Grijp, L.P., ‘Local song books in the Golden Age’, Canadian Journal of Netherlandic Studies14 (1993), 76-88.
    [Google Scholar]
  16. Hermans, J.M.M., e.a. (red.), De Franeker universiteitsbibliotheek in de zeventiende eeuw. Beleid en belang van een academiebibliotheek (Hilversum2007).
    [Google Scholar]
  17. Jensma, G.Th., e.a. (red.), Universiteit te Franeker 1585-1811. Bijdragen tot de geschiedenis van de Friese hogeschool (Leeuwarden1985).
    [Google Scholar]
  18. Linde, A. van der, David Joris. Bibliografie (’s-Gravenhage1867).
    [Google Scholar]
  19. Mellink, A.F. (red.), Documenta Anabaptistica Neerlandica I: Friesland en Groningen (1530-1550) (Leiden1975).
    [Google Scholar]
  20. Mellink, A.F. & S.Zijlstra (eds.), Documenta Anabaptistica Neerlandica VII: Friesland (1551-1601) and Groningen (1538-1601) (Leiden/New York/Köln1995).
    [Google Scholar]
  21. Miedema, H., ‘De vormgeving van de vroege Friese geschiedschrijving’, Oud Holland, 118 (2005), 1-27.
    [Google Scholar]
  22. Philipsz, O., Bekentenisse ... Vvaer mede hy verclaert, sijn Predic-ampt sonder wettelicke beroepinghe gebruyckt te hebben (Amsterdam1584).
    [Google Scholar]
  23. Postma, F., ‘Abbe Wybes, drukker van academische disputaties te Franeker (1597-1599)’, De Vrije Fries65 (1985), 87-98.
    [Google Scholar]
  24. Protocol Dat is, Degantsche handelinge des ghesprecx ghehouden tot Leeuwarden in Vrieslandt (Franeker1597).
    [Google Scholar]
  25. Schutte, O., ‘Jacob Pietersz. van der Meulen of Jacob Pietersz. van der Moelen’, Doopsgezinde Bijdragen34 (2008), 9-20.
    [Google Scholar]
  26. Snecanus, G., Ordentlijcke beschryuinge ende fondament van dry gemeyne plaetsen der H. Schrift (Franeker1588).
    [Google Scholar]
  27. Starter, J.J., Lyc-klacht, over den hoogh-welgeboren ... heere Wilhelm Ludwich, grave tot Nassau (Franeker1620).
    [Google Scholar]
  28. Stuve, W., ‘De dienaarschap van de Oud-Vlaamse gemeenten te Haarlem. Personen en hun achtergronden’, Doopsgezinde Bijdragen28 (2002), 11-100.
    [Google Scholar]
  29. Stuve, W., ‘Herrie om een huis; de huiskoperstwist kritisch bekeken’, Doopsgezinde Bijdragen31 (2005), 33-74.
    [Google Scholar]
  30. Stuve, W., ‘Een selectie van schriftelijke bijdragen uit de hoek van de Oud -Vlaamse (Huiskopers) doopsgezinden’, Doopsgezinde Bijdragen37 (2011), 49-74.
    [Google Scholar]
  31. Valkema Blouw, P.: Ton Croisetvan Uchelen & PaulDijstelberge (eds.), Dutch Typography in the Sixteenth Century. The Collected Works of Paul Valkema Blauw (Leiden/Boston2013).
    [Google Scholar]
  32. Valkema Blouw, P., ‘Een onbekende doperse drukkerij in Friesland’, Doopsgezinde Bijdragen15 (1989) 37-63.
    [Google Scholar]
  33. Valkema Blouw, P. & A.CSchuytvlot (red./eds.), Typographia Batava 1541-1600. Repertorium van boeken gedrukt in Nederland tussen 1541 en 1600. A repertorium of books printed in the Northern Netherlands between 1541 and 1600 (Nieuwkoop1998).
    [Google Scholar]
  34. Visser, P., Broeders in de Geest. De doopsgezinde bijdragen van Dierick en Jan Philipsz Schabaelje tot de Nederlandse stichtelijke literatuur in de zeventiende eeuw (Deventer1988; 2 dln.).
    [Google Scholar]
  35. Visser, P., ‘Doopsgezinde rederijkersactiviteiten in de eerste helft van de zeventiende eeuw in Hoorn, De Rijp en Rotterdam’, Doopsgezinde Bijdragen16 (1990), 11-38.
    [Google Scholar]
  36. Visser, P., Het lied dat nooit verstomde. Vier eeuwen doopsgezinde liedboekjes (Den Ilp1988).
    [Google Scholar]
  37. Visser, P., ‘De pelgrimage van Jan Luyken door de doopsgezinde boekenwereld’, Doopsgezinde Bijdragen25 (1999), 167-195.
    [Google Scholar]
  38. Vos, K., ‘Dedooplijstvan Leenaert Bouwens’, Bijdragenen Mededeelingenvanhet Historisch Genootschap36 (1915), 39-70.
    [Google Scholar]
  39. Voss, K-D., Das Emder Religionsgespräch von 1578. Zur Genese des gedruckten Protokolls sowie Beobachtungen zum theologischen Proftl der Flämische Mennoniten (Leipzig2018).
    [Google Scholar]
  40. Vries, D.J. de, Gezichten op gevels van huizen 1400-1700 (Zwolle2022).
    [Google Scholar]
  41. Wessel, J.H., De leerstellige strijd tusschen Nederlandsche Gereformeerden en Doopsgezinden in de zestiende eeuw (Assen1945).
    [Google Scholar]
  42. Winsemius, P., Chronique ofte Historische geschiedenisse van Vrieslant (Franeker1622).
    [Google Scholar]
  43. Zijlstra, S., Om de ware gemeente en de oude gronden. Geschiedenis van de dopersen in de Nederlanden 1531-1675 (Hilversum/Leeuwarden2000).
    [Google Scholar]
/content/journals/10.5117/DB51.VISS
Loading
/content/journals/10.5117/DB51.VISS
Loading

Data & Media loading...

This is a required field
Please enter a valid email address
Approval was a Success
Invalid data
An Error Occurred
Approval was partially successful, following selected items could not be processed due to error