f Identiteit en burgerschap: Een educatieve opgave voor Europa

De identiteit op te vatten en te gaan beleven als pluriform en dynamisch in plaats van eenduidig en statisch zal een opgave van de toekomst worden voor zowel individuen als gemeenschappen. Hier ligt een kerntaak voor opvoeding en onderwijs. Het is slechts in de mate dat zowel individuen als naties en hele culturen hun identiteitsbepaling begrijpen als gerelateerd aan een hen overstijgende symbolische orde, die ze nooit geheel zelf kunnen waarmaken, dat ze de imaginaire invulling en de in zichzelf besloten stagnatie van hun identiteit kunnen vermijden. Ik schets eerst het kader van die symbolische identiteitsbepaling als een open narratief proces. Dat proces geldt zowel voor de institutie van individuen (de strijd om erkenning) als voor staten in de nieuwe mondiale context. Daarna schets ik de problematiek van de identiteitsbepaling binnen de huidige Europese context. Het ‘andere Europa’ (het centrale en oostelijk Europa van na de val van de muur van Berlijn) stelt de Unie voor nieuwe uitdagingen maar het houdt ook een kritische spiegel voor aan de eigendunk van het Westen. Uiteindelijk is het besef van individuele verantwoordelijkheid bij burgers in oost en west hierbij onmisbaar.