Radix - Volume 48, Issue 1, 2022

Praktijkgericht onderzoek aan het hbo is uniek. Het houdt het midden tussen wetenschappelijk onderzoek vanuit de universiteit en advieswerk. Door reflecterend te pendelen tussen theorie en praktijk ontstaat een geheel eigen soort kennis. De onderzoeker speelt een cruciale rol in het pendelen. Zijn ervaringen en reflecties zijn een belangrijke bron voor het verloop van het onderzoek en de keuzes die er onderweg worden gemaakt. De kennis die ontstaat is enerzijds gericht op verbeteren van de praktijk, maar levert ook kennis op over die praktijk. Deze kennis kan worden gebruikt in andere praktijken of contexten.

Organisaties doen aan vorming en toerusting. Leren op de werkvloer is anders dan leren in het reguliere onderwijs. Voor organisaties die hun professionals willen vormen en toerusten is het belangrijk om duidelijk te hebben wat voor persoonsvorming zij in het vormingsproces nastreven. Ook is het belangrijk dat de vrijheid van de professional wordt gerespecteerd en er ruimte is voor transcendentie in het vormings- en toerustingsproces. Ruimte voor vrijheid om te voorkomen dat de organisatie de hermeneutische ruimte van de professional binnendringt; ruimte voor transcendentie om professionals rust en inspiratie te bieden in het vormingsproces.

De identiteit op te vatten en te gaan beleven als pluriform en dynamisch in plaats van eenduidig en statisch zal een opgave van de toekomst worden voor zowel individuen als gemeenschappen. Hier ligt een kerntaak voor opvoeding en onderwijs. Het is slechts in de mate dat zowel individuen als naties en hele culturen hun identiteitsbepaling begrijpen als gerelateerd aan een hen overstijgende symbolische orde, die ze nooit geheel zelf kunnen waarmaken, dat ze de imaginaire invulling en de in zichzelf besloten stagnatie van hun identiteit kunnen vermijden. Ik schets eerst het kader van die symbolische identiteitsbepaling als een open narratief proces. Dat proces geldt zowel voor de institutie van individuen (de strijd om erkenning) als voor staten in de nieuwe mondiale context. Daarna schets ik de problematiek van de identiteitsbepaling binnen de huidige Europese context. Het ‘andere Europa’ (het centrale en oostelijk Europa van na de val van de muur van Berlijn) stelt de Unie voor nieuwe uitdagingen maar het houdt ook een kritische spiegel voor aan de eigendunk van het Westen. Uiteindelijk is het besef van individuele verantwoordelijkheid bij burgers in oost en west hierbij onmisbaar.