f Protestantisme zonder Reformatie

In dit artikel worden de uitspraken van de Duitse theoloog Dietrich Bonhoeffer (1906-1945) over zijn ervaringen met kerk, theologie en religie in Amerika gedurende de twee periodes die hij daar doorbracht weergegeven en geanalyseerd. Het valt op dat deze uitspraken bijna zonder uitzondering negatief zijn; temeer opvallend vanwege de openheid voor buitenlandse ervaringen die karakteristiek is voor Bonhoeffer. Drie conclusies kunnen worden getrokken: ten eerste is er een sterke continuïteit tussen de uitspraken van beide periodes (respectievelijk 1930/1931 en 1939); ten tweede is de invloed van Bonhoeffers Amerikaanse ervaringen hoofdzakelijk negatief van karakter; ten derde blijkt Bonhoeffers overhaaste vertrek uit Amerika in 1939 niet alleen een keus geweest te zijn voor Duitsland, maar ook een keus voor de waarheid, voor Christus.