NTT Journal for Theology and the Study of Religion - Volume 65, Issue 1, 2011

Qua bewoordingen is het Onze Vader een typisch joods gebed, dat naar vorm en naar inhoud goed past in de rabbijnse categorie ‘korte gebeden’. Toch zullen de meeste joden en christenen het spontaan omschrijven als het kenmerkende gebed van het chris-tendom. Dit artikel bestudeert de oudste bewaarde versies van het Onze Vader in hun literaire en historische context, in vergelijking met rabbijnse tradities en vanuit een redactie-kritisch gezichtspunt. De conclusie is dat het Onze Vader de breuklijn ging markeren die in het vroege Romeinse keizerrijk tussen joden en christenen ontstond. Deze conclusie vergt hernieuwde discussie rond een klassieke theorie over de ontwikkeling van het joodse gebed. Ten slotte worden een aantal historische en theologische implicaties verwoord.

Allard Piersons monografie Eene Levensbeschouwing uit 1875 is een mijlpaal in de Nederlandse intellectuele geschiedenis. Pierson presenteert hier een ethiek die, zoals hij zelf zegt, eerlijk breekt met het bovennatuurlijke en elk beroep op iets onfeilbaars. Daarmee is dit boek tegelijk ook een afrekening met het theologisch modernisme. Tegenover de kritiek van Abraham Kuenen dat zo geen maatstaf meer overblijft stelt Pierson dat het terugdringen van wereldse ellende toch wel degelijk een duidelijk levensdoel is. Piersons positie is een eminent moderne, in die zin dat hij de pluraliteit aan levensbeschouwingen honoreert en een sterk op de individuele verantwoordelijkheid en persoonlijkheid gerichte opvatting huldigt, die ervan uitgaat dat alleen door menselijke inspanning een betere wereld te realiseren is.

Volgens cultureel antropoloog André Droogers is religie van oorsprong een spelen met antwoorden op levensvragen. Macht, zo luidt zijn stelling, heeft religie echter van karakter doen veranderen: het heeft het speelse element geëlimineerd en onder uitsluiting van alternatieve opvattingen één visie op mens en samenleving gesanctioneerd. Ter wille van speelse vormen van religie stelt Droogers voor om de waarheidsvraag af te schaffen en om machtsprocessen te controleren. In deze kritische studie staat de waarheidsvraag centraal. Op welke wijze spreekt Droogers over waarheid? Hoe ziet hij de relatie tussen waarheid en religie aan de ene kant en waarheid en wetenschap aan de andere kant? Is religie niet altijd ook een zoeken naar waarheid en is zo’n zoektocht te karakteriseren als ‘spel’? Op welke manier is het (on)zinnig om religie en spel met elkaar te verbinden?

Als gevolg van de hiv-epidemie zijn gangbare constructies van mannelijkheid in Afrika onder vuur komen te liggen. Er wordt gezegd dat deze veranderd moeten worden – maar wat zijn de strategieën daarvoor en tot wat voor vorm van mannelijkheid zouden die moeten leiden? Dit artikel bespreekt de manier waarop een aantal progressieve Afrikaanse theologen en een Zambiaanse Pinksterkerk zich inzetten voor een transformatie van masculiniteit. De kerk blijkt mannelijkheid te herdefiniëren binnen een patriarchaal kader, terwijl de theologen de noodzaak onderstrepen om voorbij te gaan aan patriarchaat om zo een werkelijkheid van gender-rechtvaardigheid te creëren. De auteur betoogt dat de benadering van de kerk effectief kan zijn in de praktijk, maar dat de visie van de theologen principieel de voorkeur heeft.