Radix - Volume 42, Issue 3, 2016

De klimaatproblematiek confronteert ons met de vraag of we op weg zijn naar een nieuw, veel schraler tijdperk in de geschiedenis van de mensheid. Een korte historische analyse laat zien dat de fossiel-gedreven economische groeispurt van de laatste twee eeuwen ons in die richting heeft geduwd. Ideeën over groei zijn geënt op een lineaire tijdsopvatting, die Bijbelse wortels heeft en aan de westerse cultuur is doorgegeven door onder anderen Augustinus. Duurzaamheid vergt een type groei die zich houdt aan de grenzen dat het systeem aarde stelt: minder materieel en meer gericht op kwaliteit. De noodzakelijke transitie naar zo’n patroon heeft alleen kans van slagen als het praktisch handelen op stevig moreel en levensbeschouwelijk fundament rust. Laudato Si’ blijkt hier een goede gids.

Van oudsher zijn wereldbeschouwingen die God als de goede en machtige schepper van onze wereld zien, geconfronteerd met het theodicee-probleem. Dit probleem bestaat erin dat er, ondanks de vermeende goedheid en macht van God, toch veel kwaad in de wereld lijkt te zijn. De antieke filosofische school van de Stoa stelt als antwoord op dit probleem dat God weliswaar goed, wijs en machtig is, maar niet almachtig, en daarmee beperkt in zijn scheppend vermogen. Desondanks heeft hij toch de best mogelijke kosmos geschapen en de mens alle middelen gegeven om goed, perfect rationeel en deugdzaam, te leven. Wanneer wij daarin niet slagen, moeten we de schuld dan ook bij onszelf zoeken, niet bij hem. Een aantal van de door de Stoïcijnen ter ondersteuning van deze positie naar voren gebrachte argumenten zien we nog steeds een rol spelen in het huidige theologisch-filosofische debat over het probleem van het kwaad.