Radix - Volume 42, Issue 4, 2016

Kants Kritiek van de zuivere rede, verschenen in 1781, vormde het kernstuk van en de opmaat voor een grondige hervormingsagenda voor de grondslagen van de kennis, de ethiek en het geloof. Om tal van redenen waren deze grondslagen vertroebeld geraakt en het was Kants intentie om deze te verhelderen en toepasbaar te maken voor de moderne tijd. Door het duidelijk afbakenen van de grenzen van de rede, probeerde Kant ruimte te scheppen voor ethiek en geloof die evenzeer op een deugdelijke en voor ieder inzichtelijke grondslag gebaseerd moesten worden. Het succes van de moderne natuurwetenschap en de toepassing van deze inzichten kunnen en behoren in overeenstemming te zijn met ethische en geloofswaarheden. Door te vragen naar noodzakelijke voorwaarden voor betrouwbare kennis op natuurwetenschappelijk, ethisch en religieus gebied, heeft Kant baanbrekend werk verricht voor ons zelfverstaan als moderne mensen.

De christelijke traditie, vooral in haar Rooms-katholieke gestalte, lijdt aan seksueel pessimisme. Mede gebaseerd op Matteüs 19 en 1 Korintiërs 7 predikt de Rooms-katholieke Kerk het ideaal van een maagdelijk en celibatair leven boven een seksueel huwelijksleven. In dit artikel wordt echter betoogd dat beide Schriftteksten niet gaan over celibaat per se, maar gelezen moeten worden binnen de acute eschatologische verwachting van de jonge kerk, en in de context van spanningen binnen die gemeenschap. Tegelijkertijd vormen de christelijke kerken nog zo ongeveer de enige plek in onze maatschappij waar aandacht wordt gevraagd voor de duistere kanten die ook aan seksualiteit kleven.

Langs twee dimensies speelt het thema ‘zuiverheid’ in oecumenische discussies een rol: in zuiverheid in de leer en in ethische kwesties. Deze bijdrage concentreert zich op de ethische dimensie en benadert deze via het begrip ‘heiligheid’. In verschillende oecumenische contacten is de laatste jaren een verschuiving van blikrichting te constateren naar ethische zuiverheid, naar ‘heilige’ praktijken, toe. In deze bijdrage worden drie modellen voorgesteld voor de omgang met meer of minder ‘heilige’ praktijken, aan de hand respectievelijk van de rooms-katholiek – russisch-orthodoxe, van de anglicaans – oosters-orthodoxe, en van de rooms-katholiek – oud-katholieke dialoog.

Bruno Latour is een van de meest vooraanstaande denkers over wetenschap en techniek van deze tijd. Na veel empirisch onderzoek naar het constructieproces van wetenschappelijke feiten en technieken onderzoekt Latour in Wij zijn nooit modern geweest waarom zoveel filosofen en andere denkers zich niet door zijn eerdere relativering van wetenschap laten overtuigen. Hij wijt dat aan wat hij de ‘grondwet’ van de moderniteit noemt. Latour zet zich af tegen vrijwel alle eigentijdse filosofische stromingen, niet in de laatste plaats tegen het postmodernisme. Ter onderscheiding van het modernisme én het postmodernisme afficheert Latour zich als niet- of amodern. Hij verwijt filosofen dat zij mede verantwoordelijk zijn voor de ongebreidelde woekering van hybriden, mengsels van natuur, samenleving en tekst, door het laboratorium waar deze worden gemaakt achteraf te zuiveren door alle bemiddelingen ‘op te ruimen’. Hij pleit daarentegen voor een ‘symmetrische antropologie’ en een ‘parlement van de dingen’. In dit artikel wordt aan de hand van een uiteenzetting van Latours denkbeelden duidelijk gemaakt hoe hij zich verhoudt tot de (post)moderne filosofie.