Radix - Volume 47, Issue 2, 2021

Discussies over de onderwijs-vrijheid van orthodox-protestantse scholen betreffen het curriculum en de schoolcultuur, het toelatingsbeleid van leerlingen en het benoemingsbeleid van personeel. Uit deze discussies blijkt een botsing van normen binnen de samenleving tussen een seculier-liberale meerderheid en een orthodox-protestantse minderheid. Dit hangt samen met een botsing tussen het recht op gelijke behandeling en de vrijheid van onderwijs. Tevens blijkt uit deze discussies dat er -in toenemende mate-een botsing van normen plaatsvindt binnen de orthodox-protestantse gemeenschappen.

Zonder een consistent narratief van Europa dreigt onze samenleving te versplinteren. Daarvoor blikken we terug op een dramatisch verleden, staan we stil bij Robert Schuman en zijn revolutionair initiatief. Voor de voortgang bieden de coördinaten Bronnen – Bildung – (Europees) Burgerschap oriëntatie, terwijl een dialoog van de regio’s de veelal nationaal gekleurde geschiedschrijving naar een breder perspectief tilt: het westerse verhaal aangevuld met het burgerschapsdiscours uit Midden-Europa. Als een solidariteit van geschokten is EU een teken van hoop: een politiek project-in-wording, dat van haar falend verleden wil leren.

In dit artikel ga ik in op het belang van religieuze geletterdheid (religious literacy) alsmede geletterdheid op het gebied van godsdienstvrijheid (religious freedom literacy). Wanneer overheden, ambtenarenapparaten, rechterlijke machten, ontwikkelingsorganisaties en samenlevingen in het algemeen onvoldoende de maatschappelijke rol en betekenis van religie verstaan en onvoldoende onderkennen wat het recht op godsdienstvrijheid inhoudt, zijn religieuze groepen kwetsbaar. Dit illustreer ik aan de hand van een aantal Latijns-Amerikaanse voorbeelden.

Bewust afzien van eten en drinken (BAED) staat steeds meer in de belangstelling van diegenen die hun levenseinde willen bespoedigen omdat ze hun leven als voltooid beschouwen. Sommigen bestrijden dat het stoppen met eten en drinken in die situatie een vorm van zelfdoding is. Hulp bij zelfdoding is strafbaar volgens de wet, terwijl hulp aan mensen die bewust afzien van eten en drinken dat niet is. Toch zou in moreel opzicht BAED een vorm van zelfdoding kunnen worden genoemd. De vraag is of deze methode van levensbeëindiging past in een moraal die is geïnspireerd door het evangelie. Kerk en theologie kunnen een ander perspectief bieden aan ouderen die worstelen met vragen over de zin van verder leven.

De blijvende relevantie van Herman Bavinck ligt in de nuance waarmee hij de gereformeerde theologie verwoordt in gesprek met de eigen en andere tradities. Hij verbindt ook op een existentiële wijze het christelijke geloof met de wetenschap, de filosofie en de cultuur. Zijn theologie levert bouwstenen voor een wereldbeschouwing, een christelijk perspectief op de werkelijkheid. Dit artikel laat zien hoe Bavinck dat doet aan de hand van zijn biografie en enkele aspecten van zijn theologie, waaronder zijn visie op de Bijbel en op de geloofservaring. Zijn verlangen om tegenpolen te verbinden leidt soms ook tot spanningen. Zo zaait de wijze waarop hij in 1905 Afscheiding en Doleantie theologisch verenigt het zaad voor het theologische conflict bij de Vrijmaking in 1944. Bavinck blijft boeien vanwege zijn spiritualiteit en zijn visie op de roeping van een christen om dienstbaar present te zijn in de samenleving, zonder de onschatbare waarde van het geloof te relativeren.