Radix - Volume 47, Issue 4, 2021

Wie de ecologische crisis wil begrijpen en wil leren hoe de planeet leefbaar kan worden gehouden voor toekomstige generaties, moet de achtergrond van die crisis ophelderen: het aan de moderniteit ten grondslag liggende mens- en wereldbeeld. In dit essay poog ik hiervan een genese en analyse te geven.

Dit artikel beschrijft waar het duurzaamheidsdenken vandaan komt en geeft daarbij een christelijke reflectie. Het voert een pleidooi voor het betrekken van historische bronnen bij de bezinning over duurzaamheid, en krijgt een praktische spits in de bespreking van actuele discussies over klimaat en de energietransitie. Er is een rentmeesterschap 2.0 nodig dat de Schepper looft in de praktijk van elke dag en oog heeft voor de menselijke maat.

Zijn biologische producten beter dan niet-biologische producten? In dit artikel worden drie argumenten besproken: 1) biologisch voedsel is beter omdat minder kunstmatige middelen worden gebruikt, 2) biologisch voedsel is beter omdat het beter is voor het milieu en 3) biologisch voedsel is beter omdat het ons helpt om meer in verbondenheid met de natuur te leven. Ook al geven empirische gegevens een diffuus beeld, dat neemt niet weg dat biologische landbouw, en dus ook het kopen van biologische producten, een stap is in de goede richting. Biologisch eten helpt om ons op nieuwe manieren tot onze natuurlijke omgeving te verhouden.

Kan ‘natuur’ een bron zijn van kennis over God en zijn handelen? De Nederlandse Geloofsbelijdenis noemt de schepping een ‘prachtig boek’ dat iets van God laat zien. Ten diepste is er eenheid tussen Gods Woord in de Bijbel en zijn werk in ‘de natuur’. In de discussie over schepping en evolutie blijkt wel hoe lastig het is om kennis uit deze twee ‘boeken’ te integreren. In ethische debatten rond sekse en gender is het de vraag, of uit biologische en psychologische gegevens een normatieve richting kan worden afgeleid. De traditie van ‘natuurrecht’ lag lange tijd onder vuur, maar maakt een comeback. Tegelijk blijft het nodig om de ‘natuurlijke’ gegevens vanuit een richtinggevend Woord van God te beschouwen.

Deze bijdrage betoogt dat het natuurrecht niet alleen historisch van betekenis is geweest voor de democratie, maar dit ook vandaag de dag nog onverminderd is. Eerst recapituleert deze bijdrage de voornaamste uitgangspunten van het zogeheten natuurrechtelijke liberalisme. Vervolgens wordt aangegeven waarom het natuurrecht ook thans nog van belang is voor een goed functioneren van de democratie. Een en ander neemt niet weg dat er altijd tevens sprake is geweest van een spanningsvolle relatie tussen liberalisme en natuurrecht.