f Het ‘zelf’ regeert het onderwijs

In dit artikel wordt de invloed van de individualisering op het (voortgezet) onderwijs onderzocht in het algemeen en op het christelijk onderwijs in het bijzonder. Die invloed valt te constateren door de grote nadruk op het ‘zelf’. De leerling is niet meer in de eerste plaats iemand die onderwezen moet worden en deel moet worden van een gemeenschap waarvoor hij verantwoordelijkheid moet leren, maar een individu dat grotendeels zelf bepaalt waar het zwaartepunt ligt in het onderwijs. In eerste instantie wil ik kort aandacht vragen voor de achtergronden van het fenomeen van de individualisering. Daarna wil ik een aantal uitingsvormen hiervan in het onderwijs aan de orde stellen. Tenslotte wil ik systematisch een aantal kritische opmerkingen maken over de individualisering in het onderwijs. Daarbij voer ik een pleidooi voor meer aandacht voor onderwijzen, waarin zowel het individuele als het collectieve besloten ligt.