Tijdschrift voor Taalbeheersing - Volume 31, Issue 3, 2009

Het empirisch onderzoek naar de overtuigingskracht van narratieve evidentie laat uiteenlopende resultaten zien. Dit roept vragen op over de omstandigheden waaronder deze evidentie de overtuigingskracht kan beïnvloeden. In deze bijdrage betoog ik dat narratieve evidentie vooral de acceptatie van standpunten over de (on)wenselijkheid van een situatie of gevolg kan beïnvloeden. Die invloed vloeit voort uit het vermogen van verhalen om emoties op te roepen. Voor het antwoord op de vraag welke emoties op welke wijze worden opgeroepen, ga ik te rade bij de literatuur over ‘media enjoyment’. Het blijkt dat die emoties voortkomen uit de mate waarin de gebeurtenissen in het verhaal stroken of juist botsen met het idee van een rechtvaardige wereld. Deze bespreking levert tegelijkertijd relevante inzichten op voor de vraag wat informatie “levendig” maakt en onder welke omstandigheden levendige informatie overtuigender is dan meer vlakke informatie.

In medische advertenties proberen fabrikanten consumenten ervan te overtuigen dat ze een bepaald medisch product moeten kopen, zoals een medicijn, een pijnstiller of een dieetproduct. De schrijvers van deze advertenties manoeuvreren strategisch tussen dialectische redelijkheid en retorische overtuigingskracht: het is hun doel om consumenten, binnen de grenzen van een redelijke discussie, zo effectief mogelijk te beïnvloeden. Een interessante manoeuvre binnen dit genre is het autoriteitsargument. Soms wordt dit argument op correcte wijze gebruikt, maar soms ontspoort een autoriteitsmanoeuvre en wordt er een discussieregel overtreden. In zo’n geval is er sprake van een drogreden: een argumentum ad verecundiam. Om na te gaan of een autoriteitsargument redelijk is, kunnen diverse kritische vragen worden gesteld. In dit artikel wordt een aantal van deze kritische vragen besproken, waarna twee medische advertenties worden geanalyseerd om te laten zien hoe adverteerders in hun strategische manoeuvres op deze vragen kunnen anticiperen.

De semiotiek van Peirce krijgt niet veel aandacht in de tekstwetenschap. In dit artikel wordt aan de hand van drie vragen geïllustreerd hoe deze semiotiek preciseringen kan aan brengen in (hypothetische) cognitieve modellen. Door het triadische karakter en de (in principe onbegrensde) connectiviteit is het Peirceaans semiotische model dynamisch en adaptief. Dit lijkt precies wat in de tekstlinguïstische modellen is verondersteld.