Radix - Volume 43, Issue 1, 2017

In dit artikel wordt ingegaan op het wezen van vrijheid, op basis van Augustinus’ visie hierop. Voor de bedreiging van die vrijheid wordt ingegaan op de koppeling tussen vrijheid, gewoonte en het kwaad. Betoogd wordt dat deze begrippen met elkaar samenhangen. De koppeling tussen gewoonte als gedachteloos handelen en het kwaad als privatio boni wordt vervolgens kort geïllustreerd met twee concrete toepassingen: politieke dictatuur en religieus en seculier fundamentalisme. Deze illustraties zijn eerste schetsen, geen volledige uitgewerkte verhandelingen. Cruciaal voor Augustinus’ opvatting van vrijheid is dat de mens nodig is om het begin te maken én dat het kwade niet kan creëren.

Social venturing ondernemers en impact investors verkeren in de bijzondere omstandigheid dat zij met eigen middelen en netwerk ontwikkelingen op gang kunnen brengen die noch markt noch overheid (hebben) kunnen realiseren. Deze nieuwe aanpak heeft dusdanig veelbelovende praktische resultaten laten zien, dat een bijzondere leerstoel gerechtvaardigd is om een gerichte economische analyse mogelijk te maken. In deze (bewerkte) oratie worden de grenzen en uitgangspunten van social venturing economie vastgesteld. De eerste bevindingen zijn dat de ‘economie als sociale wetenschap’ in ere dient te worden hersteld. Het is immers niet alleen de social venturing entrepreneur als individu die verandering teweeg brengt. Ook de wijze waarop de doelgroep zelf afwegingen maakt is bepalend voor het succes van het optreden van die social venturers. Uit experimenten blijkt dat met nieuwe vormen van collectieve besluitvorming, mensen in staat zijn om in complexe situaties keuzes te maken. De psychologische distantie die verandering in de weg staat kan op die manier worden verkleind.

Het model van de rationele, zelfzuchtige mens staat nu nog centraal in het economieonderwijs. Maar recente ontwikkelingen in de wetenschap genereren een minder rationeel en meer relationeel mensbeeld. Mede vanwege het individualistische mensbeeld concentreert het economieonderwijs zich vooral op de bestuursvormen van hiërarchie en marktwerking. De toenemende complexiteit van de samenleving vraagt echter tevens om vrijwillige binding door relaties, identiteit en ethiek.

Het vak economie moet wel behapbaar blijven. Verder is meer samenhang geboden. Het curriculum wordt daarom opgehangen aan één samenhangend verhaal over het balanceren van doelen en belangen. Dat verhaal bestaat uit drie delen: in balans, uit balans en meer balans. Elk deel heeft een bijbehorend principe: de balans van win-win (deel 1), de beperkingen van zowel rationaliteit als moraliteit (deel 2) en de drie bestuursvormen van hiërarchie, vrije inwisselbaarheid en vrijwillige binding (deel 3).