Radix - Volume 43, Issue 3, 2017

Religieuze organisaties hebben een belangrijke rol in ontwikkelingshulp. Lange tijd is deze rol niet erkend, maar daar is de laatste decennia verandering in gekomen. Dat levert spanning op tussen met name westerse donoren die een seculiere visie hebben op ontwikkelingshulp en religieuze organisaties die niet alleen hulp willen bieden, maar ook uit zijn op het verbreiden van hun geloof. Dit artikel schetst het debat rond religieuze organisaties in ontwikkelingshulp: de voordelen, de kritiek en de spanning die ontstaat tussen verschillende visies. De conclusie is dat de sleutel voor vruchtbare samenwerking tussen seculiere en religieuze organisaties ligt in het waarderen van de rol van religie in het dagelijks leven.

Dit artikel vergelijkt drie theologische modellen binnen de gereformeerde traditie inzake de relatie tussen Kerk en Israël: het vervangings-, het inlijvings- en het vervullingsmodel. In het vervullingsmodel wordt de sleutelrol van Jezus Christus het beste verdisconteerd. Hij is immers zowel de Messias van Israël als de Redder van de wereld. Rondom Hem groepeert zich een compleet godsvolk, bestaande uit Joden en niet-Joden. Paulus onderstreept dit heilshistorische perspectief met zijn uitspraak dat heel Israël gered zal worden (Romeinen 11, 25b-26a). Hij verwachtte een volksbekering van Joden na de toestroom van heidenen die mede het gevolg was van zijn apostolische missie. Als zijn profetische woorden nog steeds openstaan, doen zij een appèl op alle christenen om de evangelieverkondiging aan het Joodse volk te ondersteunen.

In dit artikel stel ik de ‘ecologische paradox’ aan de orde. Mijn uitgangspunt is de waarneming dat de meeste mensen weliswaar een grote waarde toekennen aan de huidige biodiversiteit en aan bestaande ecosystemen, maar dat zij er moeite mee hebben daarvoor algemeen aanvaardbare gronden te formuleren. Ik bespreek twee bekende argumentatielijnen om een verantwoorde filosofische basis te geven aan de ecologische ethiek. Eerst evalueer ik het voorstel om te spreken over de ‘intrinsieke waarde’ van bepaalde natuurlijke entiteiten (biologische soorten, ecosystemen) en daarna het voorstel om te spreken over de ‘rechten’ van toekomstige generaties. Uit een kritische evaluatie van beide voorstellen zal blijken dat ze onvoldoende overtuigingskracht hebben om algemeen geaccepteerd te worden. Vervolgens laat ik zien dat het religieuze perspectief onmisbaar is in de ecologische ethiek. Als de hele werkelijkheid ingebed is in Gods aanwezigheid en handelen, kunnen we daaraan normen ontlenen voor de omgang met de aarde en met onze medemensen, inclusief de komende generaties.

De mens heeft het talent gekregen om dingen te maken die er daarvoor niet waren. Stoommachines, treinen, vliegtuigen, computers, internet, te veel om op te noemen. Iedere vinding heeft de maatschappij op zijn kop gezet en de wereld waarin wij leven veranderd. De mens als schepper heeft een weergaloos talent dat hij ten goede en ten kwade kan gebruiken en dat hem een enorme verantwoordelijkheid geeft. De kroon op het werk lijkt de creatie van nieuwe dieren te worden, we noemen ze nu nog robots. Wat voor soort nieuwe dieren verwachten we precies? Is de mens verantwoordelijk voor deze volgende grote stap in de evolutie? In ieder geval brengen we nieuw gezelschap in onze levenssfeer. Hoe gaan we dat doen? Zetten we ze gewoon ‘aan’ of moeten we meer zorg en aandacht besteden aan het deelgenoot maken van ons leven en zo ook elkaar laten weten dat het iets bijzonders is? In deze column wordt er gezocht naar een antwoord op deze vragen.