Radix - Volume 44, Issue 3, 2018

Waarom duurzaam consumeren als dit geen verschil maakt? De centrale paradox achter deze vraag is de volgende: 1) een enkele handeling maakt geen verschil in collectieve contexten zoals duurzame consumptie; 2) het is onduidelijk waarom we een handeling zouden moeten uitvoeren (of nalaten), gegeven dat die handeling geen verschil maakt; 3) desondanks lijkt er vaak een goede reden te zijn om dergelijke handelingen uit te voeren, zoals het afnemen van groene energie, het kopen van fair trade-producten, het openen van een rekening bij een duurzame bank, et cetera. In dit artikel bespreek ik verschillende benaderingen om deze paradox op te lossen. Van alle te bespreken benaderingen biedt slechts participatie door contributie een overtuigende oplossing, zo zal ik beargumenteren; slechts de bijdrage aan een uitkomst is een goede reden om in collectieve contexten een individuele handeling uit te voeren.

Abstract In onze cultuur wordt het heersende wereldbeeld in hoge mate bepaald door de natuurwetenschap. In dat beeld is de wereld een fysisch systeem, bestaande uit materie en energie, in ruimte en tijd. Kan dat wereldbeeld recht doen aan onze overtuigingen en ervaringen? De natuurkunde beschrijft waarneembare verschijnselen in de materiële wereld in termen van wetmatigheden. Daarin zien sommigen een conflict met het geloof in God als schepper en onderhouder van de werkelijkheid. Dit artikel beargumenteert dat een geloofsopvatting die zich keert tegen de natuurwetenschappelijke methode zichzelf ongeloofwaardig maakt. Verder komt de vraag naar de relatie tussen lichaam en geest aan de orde. Kunnen we ons bewustzijn en onze innerlijke beleving opvatten als uitsluitend voortkomend uit materiële complexiteit? Onder beoefenaren van de natuurwetenschappen is een bevestigend antwoord dominant. Het antwoord heeft gevolgen voor de mogelijke reikwijdte van robotica en kunstmatige intelligentie. Dit artikel gaat uit van de ervaring van ons eigen bewustzijn, en bespreekt van daaruit een aantal theorieën die vraagtekens zetten bij dit dominante antwoord.

Dit essay wil de klassieke opvatting van religie als een deugd in een actueel licht stellen door haar te verbinden met een beschouwing over de mens als gepositioneerd ‘tussen hemel en aarde’. Onze seculiere tijd kenmerkt zich door het wegvallen van de oude theologische orde van het bestaan, als gevolg waarvan de mens probeert te leven met zichzelf als laatste referentiepunt. Met het schema van de mens ‘tussen hemel en aarde’ wil ik betogen dat seculier niet per se tegenover religieus staat: de verbinding tussen hemel en aarde, tussen het verticale en het horizontale, is wezenlijk voor de mens. Deze stelling wordt verder uitgewerkt aan de hand van Thomas van Aquino, die in zijn ethisch denken een onderscheid maakt tussen het menselijk bestaan in de wereld volgens de kardinale deugden (orde van de natuur) en de verhouding van de mens tot zijn transcendente bestemming volgens de theologale deugden van hoop, geloof en liefde (orde van de genade). Thomas vat ook religio als een deugd op, namelijk als de deugd waardoor de mens eer en respect betuigt richting God. Ik betoog dat in het verlengde van Thomas’ begrip van religio men religie kan omschrijven als het erkennen en vieren van die aspecten van het bestaan die niet te beheersen of te controleren zijn.

In dit artikel stellen we de vraag waarom het gesprek tussen voor- en tegenstanders van vrouwen in het ambt niet gemakkelijk verloopt. We analyseren de manier van redeneren van twee gezaghebbende predikanten die tegen de vrouw in het ambt zijn. We laten zien dat (a) zij de opvattingen van hun gesprekspartners onjuist en onzorgvuldig weergeven, (b) hun conclusies gebaseerd zijn op quasi-logische redeneringen en (c) zij een oordeel uitspreken over hun gesprekspartners. We maken gebruik van het gedachtengoed van Weick om te begrijpen waarom ze weergeven zoals ze weergeven, redeneren zoals ze redeneren, en oordelen zoals ze oordelen.

Het neocalvinisme ontstond in Nederland in het laatste kwart van de negentiende eeuw in de context van een seculariserende cultuur en samenleving. Voor sommige orthodoxe protestanten (gereformeerden, calvinisten) was deze ontwikkeling vanaf het midden van de vorige eeuw een reden om te emigreren, net als veel andere Noord-Europeanen veelal naar de Verenigde Staten. Vanaf omstreeks 1880 werden deze orthodoxe protestanten verrast door een (neo)calvinistische opleving in hun oude vaderland. Zij reageerden daar gretig op en nergens in de wereld vond het neocalvinisme zo snel ingang als in de Nederlands-Amerikaanse gemeenschappen. Het werd omarmd om andere redenen dan in Nederland, toegepast in een andere culturele context en neem ook andere vormen aan dan in Nederland. Belangrijke ‘importeurs’ van het neocalvinisme in Amerika, zoals de theologen N.M. Steffens, H.E. Dosker en G. Vos, hadden elk een eigen reden voor hun sympathie voor het neocalvinisme. Hun streven deze nieuwe stroming in de Nederlands-Amerikaanse gemeenschappen te introduceren waren niet erg succesvol, maar wel lukte het hen er in presbyteriaanse kringen belangstelling voor te wekken. Ook daar gaf men er een eigen draai aan, maar desondanks is het neocalvinisme sindsdien aanwezig gebleven in Amerika en vandaag levender en wijder dan ooit.