‘Dien verschrikkelijken watersnood’ | Amsterdam University Press Journals Online
2004
Volume 44, Issue 95
  • ISSN: 0923-7771
  • E-ISSN: 2665-9492

Abstract

Abstract

Christmas night 1717 a heavy storm pounded on the coast of the Northern Netherlands and East Frisia. The consequences were disastrous. Thousands of residents drowned and extensive damage was done. Reverend Jacobus Isebrandus Harkenroht, who had personally experienced the storm surge, gave a sermon for his East Frisian municipality of Larrelt on Sunday after the flood. He told his congregation that disaster came from God, who punished land and people for their sins. Passionately, he called on his listeners and later his readers to repent. One hundred years later, his confrere Gerrit Johan Friedrich Cramer von Baumgarten commemorated the disaster. He also told his congregation of Middelbert in Groningen that they should see God's hand in the flood. The aim of this pedagogical correction was to show the way to perfection with respect for the laws of nature. Harkenroht’s immanent God had become transcendent.

Loading

Article metrics loading...

/content/journals/10.5117/DNK2021.95.001.VAND
2021-12-01
2024-04-20
Loading full text...

Full text loading...

/deliver/fulltext/09237771/44/95/01_DNK2021_95_VAND.html?itemId=/content/journals/10.5117/DNK2021.95.001.VAND&mimeType=html&fmt=ahah

References

  1. ArendsFridrich, Geschiedenis van de kusten der Noordzee en van de veranderingen welke zij sedert den Cymbrischen vloed tot op heden, door watervloeden ondergegaan hebben III (Groningen: W. van Boekeren1837).
    [Google Scholar]
  2. Boekzaal der Geleerde Waerelt42/1(1736)376-279.
  3. Cramer von BaumgartenG.J.F., Bijbelsche geschiedenissen in vragen en antwoorden voor mijne leerlingen (Groningen: R.J. Schierbeek1817).
    [Google Scholar]
  4. Cramer von BaumgartenG.J.F., Gedachten omtrent de toestand der Nederlandsche Hervormde Kerk (Groningen: R.J. Schierbeek1835).
    [Google Scholar]
  5. Cramer von BaumgartenG.J.F., De Kersvloed van 1717 in gesprekken, ter herinnering van dien verschrikkelijken watersnood, voor 1817 (Groningen: R.J. Schierbeek1817).
    [Google Scholar]
  6. Cramer von BaumgartenG.J.F., Leerrede over Lukas 2: 29 en 30 gehouden de 14 januari 1855, ter gedachtenis van den weleerwaarden zeer geleerden heer Remko Engels, in leven Ridder der Orde van den Ned. Leeuw en predikant te Nieuwolda (Groningen: W. van Boekeren1855).
    [Google Scholar]
  7. HarkenrohtEilhardus Folcarus, Geschiedenissen behoorende tot de Moeder-kerke in Emden en Oost-Friesland I (Harlingen: Frederik Schotsman1726).
    [Google Scholar]
  8. HarkenrohtJacobus Isebrandus, Kerkrede over Oostfrieslands Kersvloed den 25 December des jaars 1717 (Emden: H. van Senden1721).
    [Google Scholar]
  9. HarkenrohtJacobus Isebrandus, Kerkreedenen over Ooostfrieslands Muizejaar aangetoont uit Exodus VIII: vers 21, samen uitgegeven met Jacobus Isebrandi Harkenroht, Oostfrieslands jubel jaar over de reformatie des gods-dienst zeedert't jaar 1519 [...] aangetoont uyt I Korint. XV. vers 1, 2 (Amsterdam: J. van Septeren1722).
    [Google Scholar]
  10. HarkenrohtJacobus Isebrandi, Kerkrede over Oostfrieslands rundvees pest, gevreest, en helaas gekoomen aangetoont uit Jes. VII vs. 21 (Emden: Enoch Brantgum1716).
    [Google Scholar]
  11. MuntingheHerman, ‘Voorrede’ in: DavidBogue, Proeve over het goddelijk gezag van het Nieuwe Testament (Groningen: Wijbe Wouters1815) III-VI.
    [Google Scholar]
  12. MobachiusJohannes Adrianus, Groningerlands zeer hooge en schrikkelyke watervloed [...] op kerst-tyd den 25 December 1717: Verhandeld [...] Op den eersten biddag, gehouden in Groningerland, den 5 Jan 1718. En daar na uitgebreid, en ter gedagtenis in ’t ligt gegeven (Groningen: Jurjen Spandauw1718).
    [Google Scholar]
  13. OuthofGerhardus, Verhaal Van alle de Hooge Watervloeden, In deeze en andere Plaatsen van Europa: Van Noachs tydt af, tot op den tegenwoordingen tydt toe: […] nevens eene Kerkreede, Gedaan op den laasten Kersvloedt, uit Jona 2: 3, 4. en eene Verhandelinge over de Komeeten, Of, en hoe verre dezelve betrekkelyk zyn op Hooge Watervloeden […] (Emden: Hermann van Senden, wed. E. Brantgum1718) 637.
    [Google Scholar]
  14. TonkensA., Leerrede, naar aanleiding Genesis 48: 21, uitgesproken den 25 november 1855 voor de Hervormde Gemeente te Midwolda in den Oldambt, na het overlijden van haren geachten leeraar den Weleerwaarden zeer Gel. Heer, Gerrit Johan Frederik Cramer von Baumgarten (Groningen: W. van Boekeren1856).
    [Google Scholar]
  15. AlmaRedmer, ‘Heinrich Bernhard von dem Apelle en de studie van het Fries in de eerste helft van de achttiende eeuw’, Us Wurk69(2020)1-37.
    [Google Scholar]
  16. van AsseltW.J., ‘Coccejus, Johannes’ in: W.J.op ’t Hof, Encyclopedie Nadere Reformatie I (Utrecht: De Groot Goudriaan2015) 174-180.
    [Google Scholar]
  17. van AsseltW.J., ‘Pierre de Joncourt en zijn protest tegen de coccejaanse exegese in het begin van de achttiende eeuw’ in: F.G.M.Broeyer en E.G.E.van der Wall ed., Een richtingenstrijd in de Gereformeerde Kerk. Voetianen en Coccejanen 1650-1750 (Zoetermeer: Boekencentrum1995) 146-164.
    [Google Scholar]
  18. de BieJan Pieter en LoosjesJakob, Biographisch woordenboek van protestantsche godgeleerden in Nederland3 (Den Haag: Martinus Nijhof1919-1931) 522-527.
    [Google Scholar]
  19. van BerkelKlaas, Universiteit van het Noorden: vier eeuwen academisch leven in Groningen, Dl 1, De oude universiteit 1614-1876 (Hilversum: Verloren2014).
    [Google Scholar]
  20. de BruijnJ., Plakkaten van Stad en Lande. Overzicht van Groningse rechtsvoorschriften in de periode 1594-1795 (Groningen: Nederlands Agronomisch-Historisch Instituut1983).
    [Google Scholar]
  21. BuismanJ., Duizend jaar weer, wind en water in de Lage Landen, Dl 5 (1675-1750) (Franeker: Van Wijnen2006).
    [Google Scholar]
  22. Chantepie de la SaussayeD., De godsdienstige bewegingen van deze tijd in haren oorsprong geschetst. Vier voorlezingen (Rotterdam: E.H. Tassemeijer1863).
    [Google Scholar]
  23. FeenstraHidde, Spinnen in het web. Groningse regenten in relatie tot het omringende platteland tijdens de Republiek (Assen: Van Gorkum2007).
    [Google Scholar]
  24. HeitinkGerben, Biografie van de dominee (Baarn: Ten Have2001).
    [Google Scholar]
  25. HollwegW., Die Geschichte des älteren Pietismus in den reformierten Gemeinden Ostfries-lands von ihren Anfängen bis zur grossen Erweckungsbeweging (um 1650-1750) (Aurich: Verlag Ostfriesische Landschaft1978).
    [Google Scholar]
  26. JansenMechteld, ‘Verlichting en vroomheid in de Nederlanden’, Wereld en Zending. Tijdschrift voor interculturele theologie36/2(2007)37-48.
    [Google Scholar]
  27. JensenLotte, Wij tegen het water. Een eeuwenoude strijd (Nijmegen: Vantilt2018).
    [Google Scholar]
  28. GrosheideF.W., Korte Christelijke Encyclopedie (Kampen: Kok1934).
    [Google Scholar]
  29. LambH., Historic storms of the North Sea, British Isles and northwest Europe (Cambridge: Cambridge University Press1995).
    [Google Scholar]
  30. DreesMarijke Meijer, ‘Providential discourse reconsidered: The case of the Delft thunderclap (1654)’, Dutch Crossing40(2016)108-121.
    [Google Scholar]
  31. RoessinghK.H., De moderne theologie in Nederland; hare voorbereiding en eerste periode (Groningen: Erven B. van der Kamp1914).
    [Google Scholar]
  32. SchmidMenno, Ostfrisische Kirchengeschichte (Pewsum: Selbstverlag1974).
    [Google Scholar]
  33. SchotelG.D.J., Kerkelijk Dordrecht, eene bijdrage tot de geschiedenis der vaderlandsche hervormde kerk, sedert het jaar 15722 (Utrecht: Van der Monde1854).
    [Google Scholar]
  34. SchweitzerAlbert, Cultuur en ethiek (Haarlem: Tjeenk Willink en Zoon1931).
    [Google Scholar]
  35. SteenbakkerPiet, ‘Johannes Braun (1628-1708), een cartesiaan in Groningen’, Nederlands Archief voor kerkgeschiedenis/Dutch Review of Church History77/2(1997)196-210.
    [Google Scholar]
  36. SteenbeekA., Hermanus Muntinghe (Den Haag: M. Nijhoff1931).
    [Google Scholar]
  37. SundbergAdam, ‘Claming the past: history, memory, and innovation following the Christmas Flood of 1717’, Environmental History20(2015)238-261.
    [Google Scholar]
  38. TanisJ.R., Dutch calvinistic pietism in the Middle Colonies. A study in the life and theology of Theodorus Jocobus Frelinghuysen (Den Haag: Nijhof1967).
    [Google Scholar]
  39. van WilgenburgAart Willem, God en de geschiedenis: een christologisch dilemma. De herijking van het Godsbeeld en de christologie in het werk van zeven Nederlandse theologen in de twintigste eeuw (Bennekom: eigen beheer, z.j. [2008]).
    [Google Scholar]
  40. van der WoudAuke, De Bataafse hut: denken over het oudste Nederland (1750-1850) (Amsterdam: Contact1998).
    [Google Scholar]
  41. van der WoudeDr. R.E., ‘“Wy Kristenen gelooven dat God de Stromen en Watervloeden verwekt”. De Kerstvloed van 1717 in Groningen en Oost-Friesland gewogen’, Documentatieblad Nadere Reformatie43(2019)62-92.
    [Google Scholar]
  42. WumkesG. A., ‘Ds. Remko Engels en het Réveil’, Groningse Volksalmanak(1914)94-120.
    [Google Scholar]
http://instance.metastore.ingenta.com/content/journals/10.5117/DNK2021.95.001.VAND
Loading
/content/journals/10.5117/DNK2021.95.001.VAND
Loading

Data & Media loading...

This is a required field
Please enter a valid email address
Approval was a Success
Invalid data
An Error Occurred
Approval was partially successful, following selected items could not be processed due to error