Processiecultuur in Vlaanderen | Amsterdam University Press Journals Online
2004
Volume 29, Issue 1
  • ISSN: 0778-8304
  • E-ISSN: 2665-9484

Abstract

Abstract

De rijke processiecultuur in Vlaanderen is een merkwaardig en opmerkelijk persistent fenomeen dat uiteenlopende betekenissen in zich draagt. Die vinden hun neerslag in divers en waardevol materieel en immaterieel erfgoed. De lokale traditiedragers en erfgoedgemeenschappen hebben nood aan ondersteuning en begeleiding. Initiatieven zoals die van het consortium ‘Op handen gedragen’ (Histories, PARCUM en KADOC-KU Leuven) spelen daarop in. Door het faciliteren van expertise-uitwisseling en de aanmaak van een centraal repertorium van processietradities wordt de zorg voor het betrokken erfgoed versterkt, een essentiële voorwaarde voor meer en vernieuwend onderzoek naar de historische en actuele praktijken. We bieden een stand van zaken en schetsen de contouren van een onderzoeksagenda.

Loading

Article metrics loading...

/content/journals/10.5117/TRA2020.1.004.COLL
2020-07-01
2024-04-19
Loading full text...

Full text loading...

/deliver/fulltext/07788304/29/1/05_TRA2020.1_COLL.html?itemId=/content/journals/10.5117/TRA2020.1.004.COLL&mimeType=html&fmt=ahah

References

  1. Aerts, J., J.Colla, S.Coppens e.a., Op handen gedragen. 2e herz. uitg. Gent-Heverlee-Leuven, 2017.
    [Google Scholar]
  2. Ashley, K. en W.Hüsken (red.), Moving Subjects. Processional Performance in the Middle Ages and the Renaissance. Amsterdam, 2001.
    [Google Scholar]
  3. Baldovin, J.F. en S.Heydasch-Lehmann, ‘Prozession’, in: G.Schöllgen e.a. (red.), Reallexikon für Antike und Christentum. Sachwörterbuch zur Auseinandersetzung des Christentums mit der antiken Welt28 (Stuttgart, 2017), 393-434.
    [Google Scholar]
  4. Baldovin, J.F., The Urban Character of Christian Worship. The Origins, Development, and Meaning of Stational Liturgy (Orientalia Christiana Analecta 228). Rome, 1987.
    [Google Scholar]
  5. Bergmans, A., T.Coomans en J.De Maeyer, ‘Le style néogothique dans les arts décoratifs en Belgique’, in: C.Leblanc (red.), Art nouveau & design: les arts décoratifs de 1830 à l’Expo 58 (Brussel, 2005), 36-59.
    [Google Scholar]
  6. Binet, H., ‘Notice historique sur l’ancienne procession de Ste. Gertrude à Nivelles’. Annales de la Société archéologique de l’arrondissement de Nivelles, 5(1895), 81-158.
    [Google Scholar]
  7. Bouckaert, B. en P.Trio, ‘Trompers, pipers en luders in de Gentse Sint-Baafsabdij (14de-16de eeuw): over de muzikale opluistering van enkele processies’. Musica Antiqua, 11(1994), 150-155.
    [Google Scholar]
  8. Brown, A., Civic Ceremony and Religion in Medieval Bruges (1300-1520). Cambridge, 2011.
    [Google Scholar]
  9. Bruce, S., Secularization. In Defence of an Unfashionable Theory. Oxford, 2011.
    [Google Scholar]
  10. Byls, H. en J.De Maeyer (m.m.v. E. Weyns), ‘Gemetseld en gebeiteld. Identiteit en materiële cultuur’, in: J.De Maeyer en P.Wynants (red.), Katholiek onderwijs in België. Identiteiten in evolutie. 19de-21ste eeuw (Antwerpen-Averbode, 2016), 457-477.
    [Google Scholar]
  11. Caspers, C.M.A., De eucharistische vroomheid en het feest van Sacramentsdag in de Nederlanden tijdens de Late Middeleeuwen (Miscellanea Neerlandica 5). Leuven, 1992.
    [Google Scholar]
  12. Cauchie, A., La Grande Procession de Tournai. Leuven, 1892.
    [Google Scholar]
  13. Cloet, M. (m.m.v. B.Janssens de Bisthoven en R.Boudens) (red.), Het bisdom Brugge (1559-1984). Bisschoppen, priesters, gelovigen. Brugge, 1984.
    [Google Scholar]
  14. Cloet, M. (m.m.v. L.Collin en R.Boudens) (red.), Het bisdom Gent (1559-1991). Vier eeuwen geschiedenis. Gent, 1991.
    [Google Scholar]
  15. Cloet, M., ‘La religion populaire dans les Pays-Bas méridionaux au XVIIe siècle’. Revue du Nord, 68(1986), 609-634.
    [Google Scholar]
  16. Colemonts, E., Diachronische en synchronische analyse van de Hasseltse Virga-Jesse-feesten – vertrekkende van de uitgave anno 1982. Onuitgegeven licentiaatsverhandeling, Katholieke Universiteit Leuven, Faculteit Letteren en Wijsbegeerte, 1985.
    [Google Scholar]
  17. De Burbure, L., De Antwerpsche ommegangen in de XIVe en XVe eeuw naar gelyktijdige handschriften (Antwerpsche Bibliophilen Labore et Constantia 2). Antwerpen, 1878.
    [Google Scholar]
  18. De Cock, A., ‘De “Fiertel” te Ronse’. Volkskunde, 8 (1895-1896), 45-48.
    [Google Scholar]
  19. De Haes, P.A.B., ‘De theologische zin van de processie’. Tijdschrift voor Liturgie, 44(1960), 193-200.
    [Google Scholar]
  20. De Maeyer, J. e.a. (red.), Het aartsbisdom Mechelen-Brussel. 450 jaar geschiedenis. 2 dln. Antwerpen, 2009.
    [Google Scholar]
  21. De Maeyer, J. en P.Wynants (red.), Katholiek onderwijs in België. Identiteiten in evolutie. 19de-21ste eeuw. Antwerpen-Averbode, 2016.
    [Google Scholar]
  22. De Maeyer, J., ‘Esprit de comparaison. Le mouvement liturgique et son interaction avec l’art sacré en Belgique dans une perspective internationale (1900-1980)’, in: C.Maingon en N.Coutant (red.), Modernité sacrée. Aspects du renouveau de l’art sacré en Normandie (1920-1960) (Mont-Saint-Aignan, 2017), 219-236.
    [Google Scholar]
  23. De Maeyer, J., ‘Kunst en Politiek. De Sint-Lucasscholen tussen ultramontaanse orthodoxie en drang naar maatschappelijk-culturele vernieuwing’, in: J.De Maeyer (red.), De Sint-Lucasscholen en de neogotiek, 1862-1914 (KADOC-Studies 5) (Leuven, 1988), 57-124.
    [Google Scholar]
  24. De Maeyer, J., ‘Les couronnements en Belgique: entre dévotion populaire, tourisme culturel et stratégie ecclésiastique’, in: P.D’Hollander en C.Langlois (red.), Foules catholiques et régulation romaine: les couronnements des vierges de pèlerinage à l’époque contemporaine (XIXe et XXe siècles). Actes du colloque de Limoges (22-23 octobre 2009) (Limoges, 2011), 99-113.
    [Google Scholar]
  25. De Potter, F., ‘De Sint-Lievensprocessie uit Gent naar Houtem’. De Vlaamsche Kunstbode, 28(1898), 5-17.
    [Google Scholar]
  26. De Smet, M., J.Kuys en P.Trio (red.), Processions and Church Fabrics in the Low Countries During the Late Middle Ages: An Inquiry into Secular Influence on Ecclesiastical and Religious Matters on a Local Urban Level (KU Leuven Campus Kortrijk. Subfaculteit Letteren. Preprints 111). Kortrijk, 2006.
    [Google Scholar]
  27. De Turck, D.M., ‘Serving Masters. An Anthropological Perspective on the Invention, Reinvention and Keeping of Tradition in Contemporary Processions in Honour of Eligius’. Volkskunde, 117(2016), 323-339.
    [Google Scholar]
  28. Deckers, C., Maria door Vlaanderen gedragen. S.l., [2009].
    [Google Scholar]
  29. Deneckere, G., Geuzengeweld. Antiklerikaal straatrumoer in de politieke geschiedenis van België, 1831-1914. Brussel, 1998.
    [Google Scholar]
  30. Deneckere, G., ‘Oostakker-Lourdes: de grot. Volksdevotie in het kwadraat’, in: R.Mantels e.a. (red.), Geloven in Gent. Plaatsen van het religieuze verleden (Gent, 2015), 95-101.
    [Google Scholar]
  31. Departement Cultuur, Jeugd en Media (Vlaamse overheid), Inventaris Vlaanderen van het Immaterieel Cultureel Erfgoed.
    [Google Scholar]
  32. Depijpere, P.J., Diachronische en synchronische analyse van het bedevaartsoord Hakendover (Vlaams-Brabant). Onuitgegeven masterproef, Katholieke Universiteit Leuven, Faculteit Letteren, 2008.
    [Google Scholar]
  33. Evenou, J., ‘Processions, pèlerinages, religion populaire’, in: A.-G.Martimort e.a. (red.), L’Eglise en prière. Introduction à la Liturgie. 3: Les Sacrements (Toulouse, 1984), 259-281.
    [Google Scholar]
  34. Felbecker, S., Die Prozession. Historische und systematische Untersuchungen zu einer liturgischen Ausdruckshandlung. Altenberge, 1995.
    [Google Scholar]
  35. Gailliard, E., ‘De Processien Generael en de Hallegeboden te Brugge’. Verslagen en Mededelingen van de Koninklijke Vlaamse Academie voor Taal- en Letterkunde, 12(1912), 1061-1230.
    [Google Scholar]
  36. Gatz, S., Strategische Visienota Cultureel Erfgoed. Brussel, 2017.
    [Google Scholar]
  37. Geybels, H., Alledaags geloof. Christelijke religieuze volkscultuur in Vlaanderen. Leuven, 2015.
    [Google Scholar]
  38. Geybels, H., ‘Common Religious Culture and Religion Tourism’. Jaarboek voor Liturgie-onderzoek, 30(2014), 39-50.
    [Google Scholar]
  39. Geybels, H. (red.), Heiligen en tradities in Vlaanderen. Herfst & winter. Leuven, 2018.
    [Google Scholar]
  40. Geybels, H. (red.), Heiligen en tradities in Vlaanderen. Lente & zomer. Leuven, 2017.
    [Google Scholar]
  41. Geybels, H., ‘Religieuze volkscultuur: natuur versus cultuur’. Tijdschrift voor Liturgie, 96(2012), 5-22.
    [Google Scholar]
  42. Gielis, G. (m.m.v. S. Libens), De septennio in septennium. Zevenjaarlijkse processies in de Maas-Rijnregio (KADOC-onderzoeksrapport). Leuven, 2010.
    [Google Scholar]
  43. Gielis, G. (m.m.v. S. Libens), Het zevende jaar. Processies in de regio Maas-Rijn. Hasselt-Leuven, 2010.
    [Google Scholar]
  44. Gielis, M., L.Kenis, G.Marnef en K.Schelkens (red.), In de stroom van de tijd: (4)50 jaar bisdom Antwerpen. Antwerpen-Leuven, 2012.
    [Google Scholar]
  45. Hellemans, S., ‘Secularisatie: theorieën, kritieken, beoordeling’, in: W.Weyns (red.), Gedoofde kaarsen en uitslaande vlammen. De secularisatie onder de loep (Antwerpen, 2015), 15-38.
    [Google Scholar]
  46. Kirshenblatt-Gimblett, B., ‘Intangible Heritage as Metacultural Production’. Museum International, 56(2004) nr. 1-2, 52-65.
    [Google Scholar]
  47. Knapen, L. en P.Valvekens (red.), De Palmezelprocessie, een (on)bekend West-Europees fenomeen?Leuven, 2006.
    [Google Scholar]
  48. Krüger, K., Politik der Evidenz. Öffentliche Bilder als Bilder der Öffentlichkeit im Trecento (Historische Geisteswissenschaften. Frankfurter Vorträge 8). Göttingen, 2015.
    [Google Scholar]
  49. Laermans, R. (red.), Godsdienst en Kerk in een geseculariseerde samenleving. Een keuze uit het werk van Karel Dobbelaere (Sociologie Vandaag / Sociology Today 2). Leuven, 1998.
    [Google Scholar]
  50. Lamberigts, M., 50 jaar bisdom Hasselt. Een jong bisdom met een lange geschiedenis. Antwerpen, 2017.
    [Google Scholar]
  51. Lamberts, E., Kerk en liberalisme in het bisdom Gent (1821-1857). Bijdrage tot de studie van het liberaal-katholicisme en het ultramontanisme (Universiteit te Leuven. Werken op het gebied van de Geschiedenis en de Filologie, vijfde reeks 8). Leuven, 1972.
    [Google Scholar]
  52. LECA, Processies met Mariabeeld. Noden en behoeften 2012. Gent, 2012.
    [Google Scholar]
  53. Lindemans, P., ‘Brabantsche Beewegen. H. Drievuldigheid’. Eigen Schoon en de Brabander. Orgaan van de geschied- en oudheidkundige kringen van Westbrabant en Oostbrabant, 25(1942), 3-7.
    [Google Scholar]
  54. Löther, A., Prozessionen in spätmittelalterlichen Städten. Politische Partizipation, obrigkeitliche Inszenierung, städtische Einheit (Norm und Struktur. Studien zum sozialen Wandel in Mittelalter und Früher Neuzeit 12). Keulen-Weimar-Wenen, 1999.
    [Google Scholar]
  55. Marchant, C. (red.), Patrimoines en mouvement. Entre préservation et dévotion. Actes du colloque international des 27 et 28 avril 2017. Institut royal du Patrimoine artistique (IRPA), Bruxelles. Colloque co-organisé par l’IRPA et la Direction du Patrimoine culturel du Ministère de la Fédération Wallonie-Bruxelles (Protection du Patrimoine culturel 3). Brussel, 2019.
    [Google Scholar]
  56. Margry, P.J. en C.Caspers (red.), Bedevaartplaatsen in Nederland. 4 dln. Amsterdam/Hilversum, 1997-2004.
    [Google Scholar]
  57. Margry, P.J., Teedere Quaesties: religieuze rituelen in conflict. Confrontaties tussen katholieken en protestanten rond de processiecultuur in 19e-eeuws Nederland. Hilversum, 2000.
    [Google Scholar]
  58. Margry, P.J., ‘UNESCO en de paradox van bescherming. Immaterieel erfgoed in Nederland’. Ons Erfdeel. Vlaams-Nederlands cultureel tijdschrift, 57(2014), 56-66.
    [Google Scholar]
  59. Martimort, A.-G., ‘Les diverses formes de processions dans la liturgie’. La Maison-Dieu. Revue de pastorale liturgique, 43(1955), 43-73.
    [Google Scholar]
  60. Meulemeester, J.L., Processies in West-Vlaanderen. Inleidende en kritische beschouwingen als bouwstenen voor verder onderzoek. Kortrijk, 2015.
    [Google Scholar]
  61. Moermans, W., V.Ruwet en P.Severijns, 100 jaar kroning Tongeren, 1890-1990. Tongeren, 1990.
    [Google Scholar]
  62. Morel, A.-F. (red.), Walking with Saints 2018: Protection, Devotion and Civic Identity. The Role of the Landscape. Proceedings of the International Conference on Intangible Heritage – City of Ronse and KADOC-KU Leuven. 24-26 May 2018. Ronse, 2020.
    [Google Scholar]
  63. Neyrinck, J., ‘Borgen: WAT en HOE. Werk maken van immaterieel cultureel erfgoed’. FARO. Tijdschrift over cultureel erfgoed, 5(2012) nr. 3, 64-85.
    [Google Scholar]
  64. O, A., De ontsluitingsproblematiek van heemkundige en volkskundige archieven & inventaris van het archief van Renaat van der Linden. Onuitgegeven masterproef, Vrije Universiteit Brussel, Faculteit Letteren en Wijsbegeerte, 2006.
    [Google Scholar]
  65. Peverelli, T., De stad als vaderland. Brugge, Leeuwarden en Maastricht in de eeuw van de natiestaat – 1815-1914. Nijmegen, 2019.
    [Google Scholar]
  66. Prims, F., De Antwerpsche ommeganck op den vooravond van de Beeldstormerij. Brussel, 1946.
    [Google Scholar]
  67. Put, E., Stoet van grote en kleine levens. De Leuvense ommegang in 1594. Leuven/Amsterdam, 2018.
    [Google Scholar]
  68. Ramakers, B.A.M., Spelen en figuren. Toneelkunst en processiecultuur in Oudenaarde tussen Middeleeuwen en Moderne Tijd. Amsterdam, 1996.
    [Google Scholar]
  69. Roelants, N., Voetsporen van devotie. Processies in Vlaams-Brabant (Accenten uit de geschiedenis van Vlaams-Brabant). Leuven, 2008.
    [Google Scholar]
  70. Roos, H. en C.L.Pang, ‘Het Ganesh festival in Antwerpen. Van familiefeest naar multicultureel wereldfestijn’. Sociologie Magazine, 17(2009), 30-32.
    [Google Scholar]
  71. Roos, H., ‘The Mobility of Religion: Settling Jainism and Hinduism in the Belgian Public Sphere’, in: E.Gallo (red.), Migration and Religion in Europe. Comparative Perspectives on South Asian Experiences (Farnham, 2014), 77-92.
    [Google Scholar]
  72. Rubin, M., ‘Politisch-soziale Verflechtungen in der Praxis Pietatis: Symbolwert und Bedeutung von Fronleichprozessionen’, in: K.Schreiner en E.Müller-Luckner (red.), Laienfrömmigkeit im späten Mittelalter. Formen, Funktionen, politische-soziale Zusammenhänge (Schriften des Historische Kollegs. Herausgegeven von der Stiftung Historisches Kolleg. Kolloquien 20) (München, 1992), 309-318.
    [Google Scholar]
  73. Schauvliege, J., ‘Een beleid voor immaterieel cultureel erfgoed in Vlaanderen – Visienota’. FARO. Tijdschrift over cultureel erfgoed, 3(2010) nr. 4, 4-29.
    [Google Scholar]
  74. Smith, L. en N.Akagawa (red.), Intangible Heritage (Key Issues in Cultural Heritage). Londen-New York, 2009.
    [Google Scholar]
  75. Smith, L., All Heritage is Intangible: Critical Heritage Studies and Museums. Amsterdam, 2011.
    [Google Scholar]
  76. Sterk, J. e.a., De Virga Jesse: geschiedenis van de zevenjaarlijkse feesten in Hasselt. Hasselt, 2003.
    [Google Scholar]
  77. Ter Reegen, O.F., De sacramentsprocessie: onderzoek naar de bronnen van het processie-ceremonieel in het Caeremoniale Episcoporum (Liber II, cap. 33) (Sanctissima Eucharistia 47/7-9). Brussel-Nijmegen, 1956.
    [Google Scholar]
  78. Twycross, M., ‘The Flemish Ommegang and its Pageant Cars’. Medieval English Theatre, 2(1980), 15-41 en 80-98.
    [Google Scholar]
  79. Twycross, M., ‘Worthy Women of the Old Testament: The Ambachtsvrouwen of the Leuven Ommegang’, in: E.Strietman en P.Happé (red.), Urban Theatre in the Low Countries (Medieval Texts and Cultures of Northern Europe 12) (Turnhout, 2006), 221-250.
    [Google Scholar]
  80. UNESCO, Convention for the Safeguarding of the Intangible Cultural Heritage. Parijs, 2003.
    [Google Scholar]
  81. UNESCO, Representative List of the Intangible Cultural Heritage of Humanity.
    [Google Scholar]
  82. Van Bruaene, A., Om beters wille. Rederijkerskamers en de stedelijke cultuur in de Zuidelijke Nederlanden (1400-1650). Amsterdam, 2004.
    [Google Scholar]
  83. Van De Graft, C., ‘De Palmprocessie van het Genootschap der Twaalf Apostelen te Hoegaarden’. Tijdschrift voor Liturgie, 8(1927), 84-88.
    [Google Scholar]
  84. Van Dijck, M.F., ‘Een strijd om sacrale ruimte en tijd: processies en torenschietingen in het Hageland (17de-18de eeuw)’. Trajecta. Tijdschrift voor de geschiedenis van het katholieke leven in de Nederlanden, 12(2003), 25-52.
    [Google Scholar]
  85. Van Even, E., L’Omgang de Louvain, dissertation historique et archéologique sur ce célèbre cortège communal. Brussel-Leuven, 1863.
    [Google Scholar]
  86. Vanderstraeten, C., Diachronische en synchronische analyse van de Kroningsfeesten te Tongeren. Onuitgegeven licentiaatsverhandeling, Katholieke Universiteit Leuven, Faculteit Letteren en Wijsbegeerte, 1987.
    [Google Scholar]
  87. Vandevelde, H., Geschiedenis der Veurnsche processie van deszelfs oorsprong tot heden. Veurne, 1855.
    [Google Scholar]
  88. Vandeweghe, E., ‘Feesten van nostalgie en vooruitgang: de representatie van het stedelijk landschap in Vlaamse provinciesteden, 1837-1958’. Volkskunde, 113(2012), 20-44.
    [Google Scholar]
  89. Vauchez, A., ‘Introduction’, in: A.Vauchez (red.), La Religion civique à l’époque médiévale et moderne (Chrétienté et Islam): Actes du Colloque de Nanterre (21-23 juin 1993) (Rome, 1995), 1-2.
    [Google Scholar]
  90. Verellen, J.R., ‘Herentals. Ste. Woutruyden ommegang’. Oudheid en kunst: algemeen tijdschrift voor Kempische geschiedenis, 35(1952), 55-59.
    [Google Scholar]
  91. Vermeiren, A.O., ‘De oude Liersche ommegang’. Lier vroeger en nu, 1(1927), 34-39.
    [Google Scholar]
  92. Voyé, L. en K.Dobbelaere, ‘Portrait du catholicisme en Belgique’, in: A.Pérez-Agote (red.), Portraits du catholicisme. Une comparaison européenne (Sciences des religions) (Rennes, 2012), 11-61.
    [Google Scholar]
  93. Walters, J., ‘De H. Sacramentsprocessie te Audenaerde van de 15de eeuw af tot in de 17de eeuw’. Handelingen van de Geschied- en Oudheidkundige Kring van Oudenaarde, 2(1909), 209-251.
    [Google Scholar]
  94. Weale, J., ‘La procession et les confréries de Notre Dame de Roosebeke’. La Flandre, 3(1870), 154-187.
    [Google Scholar]
  95. Wegman, H.A.J., ‘ “Procedere” und Prozession. Eine Typologie’. Liturgisch Jahrbuch, 27(1977), 26-41.
    [Google Scholar]
  96. Wybo, C., La procession expiatoire de Furnes: promenade dans Furnes, un peu d’histoire religieuse, littéraire et dramatique, le Mystère à nos jours. Veurne, 1912.
    [Google Scholar]
http://instance.metastore.ingenta.com/content/journals/10.5117/TRA2020.1.004.COLL
Loading
/content/journals/10.5117/TRA2020.1.004.COLL
Loading

Data & Media loading...

  • Article Type: Research Article
Keyword(s): devotie; erfgoedzorg; immaterieel cultureel erfgoed; popular religion; processies
This is a required field
Please enter a valid email address
Approval was a Success
Invalid data
An Error Occurred
Approval was partially successful, following selected items could not be processed due to error