Boeren anno 2025: veranderen, verplaatsen of stoppen? Een beschouwing vanuit pachtrechtelijk perspectief

Het thema van de jaarvergadering van de Vereniging voor Agrarisch recht in 2025 is: ‘Boeren anno 2025: veranderen, verplaatsen of stoppen?’. Door diverse ontwikkelingen, zowel op maatschappelijk als juridisch vlak, zal de gemiddelde boer zichzelf vandaag de dag de vraag stellen of diens onderneming in de toekomst nog wel op dezelfde wijze en/of op dezelfde locatie kan worden voortgezet. Indien deze vraag ontkennend moet worden beantwoord, heeft een boer in principe drie opties: veranderen, verplaatsen of stoppen. In dit artikel worden deze opties belicht vanuit het perspectief van het pachtrecht. In het kader van ‘veranderen’ wordt ingegaan op het criterium van bedrijfsmatige landbouw, de mogelijkheden voor multifunctionele landbouw, de ruimte om de bestemming, inrichting of gedaante van het gepachte te wijzigen en de wettelijke mogelijkheden voor herziening door de grondkamer. In het kader van ‘verplaatsen’ wordt ingegaan op beëindiging of wijziging van de pachtovereenkomst, verplaatsing wegens ontbinding van de pachtovereenkomst en de (mogelijke) beperkingen van de Didam-arresten. Tot slot worden de relevante aspecten beschreven voor het geval een boer wil stoppen met zijn agrarische activiteiten. In dat verband wordt onder andere ingegaan op de stoppersregelingen, het melioratierecht en verplichtingen in het kader van oplevering.