Tijdschrift voor Agrarisch Recht - Volume 85, Issue 5, 2025

De huidige ontwikkelingen op het gebied van natuur en klimaat hebben tot gevolg dat de agrarisch ondernemers maatregelen moeten treffen. Het is raadzaam om van te voren te onderzoeken of in de voorafgaande jaren gebruik is gemaakt van fiscale faciliteiten die (voortzettings)termijnen bevatten en of deze termijnen in middels zijn verstreken. Dit ”terugkijken” is niet beperkt tot slechts enkele jaren. Het kan noodzakelijk zijn om 12 jaren terug in de tijd te gaan. Dit in verband met de naheffingstermijn van de overdrachtsbelasting bij overdracht van economisch eigendom (art. 20, lid 4, Awr).

Tegelijkertijd moeten de plannen voor de toekomst worden onderzocht. Zo kan bijvoorbeeld een ingrijpende aanpassing in de bedrijfsvoering tot gevolg hebben dat een nieuwe bezitstermijn voor de BOR ingaat waardoor een bedrijfsoverdracht zou moeten worden uitgesteld teneinde aan deze nieuwe bezitstermijn te voldoen. Een onderzoek zou dus een zeer lange periode van 15 jaren kunnen beslaan.

In dit preadvies wordt stilgestaan bij de bestuursrechtelijke uitdagingen voor agrarische bedrijven die willen veranderen, verplaatsen of stoppen. Aan de hand van de onderwerpen geur, gezondheid, stikstof en gewasbeschermingsmiddelen wordt onderzocht welke juridische kansen en risico’s er voor agrarische ondernemers zijn bij het realiseren van hun plannen.

Het preadvies benadrukt dat de agrarische sector te maken heeft met een toenemende druk op de schaarse ruimte in Nederland, waarbij het voortzetten van het bedrijf niet altijd vanzelfsprekend is. Steeds vaker zullen de belangen van derden, zoals omwonenden, invloed hebben op de toekomst van het bedrijf. Hoewel de tendens is dat er steeds minder mogelijk is, wordt er vooral gekeken naar kansen, bijvoorbeeld de flexibiliteit met betrekking tot geurregels. Tegelijkertijd worden de uitdagingen geschetst die agrariërs in de toekomst mogelijk te wachten staan, zoals de invloed van volksgezondheid op de uitbreiding van agrarische bedrijven.

Het thema van de jaarvergadering van de Vereniging voor Agrarisch recht in 2025 is: ‘Boeren anno 2025: veranderen, verplaatsen of stoppen?’. Door diverse ontwikkelingen, zowel op maatschappelijk als juridisch vlak, zal de gemiddelde boer zichzelf vandaag de dag de vraag stellen of diens onderneming in de toekomst nog wel op dezelfde wijze en/of op dezelfde locatie kan worden voortgezet. Indien deze vraag ontkennend moet worden beantwoord, heeft een boer in principe drie opties: veranderen, verplaatsen of stoppen. In dit artikel worden deze opties belicht vanuit het perspectief van het pachtrecht. In het kader van ‘veranderen’ wordt ingegaan op het criterium van bedrijfsmatige landbouw, de mogelijkheden voor multifunctionele landbouw, de ruimte om de bestemming, inrichting of gedaante van het gepachte te wijzigen en de wettelijke mogelijkheden voor herziening door de grondkamer. In het kader van ‘verplaatsen’ wordt ingegaan op beëindiging of wijziging van de pachtovereenkomst, verplaatsing wegens ontbinding van de pachtovereenkomst en de (mogelijke) beperkingen van de Didam-arresten. Tot slot worden de relevante aspecten beschreven voor het geval een boer wil stoppen met zijn agrarische activiteiten. In dat verband wordt onder andere ingegaan op de stoppersregelingen, het melioratierecht en verplichtingen in het kader van oplevering.