Tijdschrift voor Agrarisch Recht - Current Issue

In Nederland is er de nodige aandacht voor dierenwelzijn. Het respect voor dieren en de erkenning van hun intrinsieke waarde groeien. Tegelijkertijd heeft Nederland een grote veehouderijsector met de hoogste veedichtheid van de EU, wat een spanningsveld creëert. In Nederland leeft bij een deel van de bevolking het idee dat we voorlopen op het gebied van dierenwelzijn. In dit artikel staat de vraag centraal of dat zo is. De Nederlandse wetgeving over dierenwelzijn gaat enkel op bepaalde onderdelen verder dan de minimumvereisten die voortvloeien uit Europese regelgeving. Een belangrijk toekomstig doel is de realisatie van een 'dierwaardige veehouderij' (sinds juli 2024 vastgelegd in artikel 2.3a Wet dieren), gericht op het aanpassen van houderijsystemen aan de behoeften van dieren, met als streefdatum 2040. Naast wettelijke normen spelen private keurmerken (zoals het Beter Leven-keurmerk) en een in juni 2025 ondertekend convenant een belangrijke rol in het stimuleren van hogere welzijnsstandaarden. Handhaving van dierenwelzijnsregels vindt zowel strafrechtelijk als bestuursrechtelijk plaats. Instanties zoals de NVWA, LID, politie en RVO zijn betrokken. De handhaving wordt als overwegend effectief gezien.

In de Verenigde Staten worden dieren beschouwd als persoonlijk eigendom, en eigenaren zijn verantwoordelijk voor het welzijn van hun dieren. Wetten en regelgeving die zijn vastgesteld door de federale overheid en de 50 staten beschermen dieren, en de publieke belangstelling voor dierenwelzijn is groot. In de VS houden producenten op bijna een miljoen boerderijen miljarden dieren, waaronder runderen, varkens, pluimvee en andere diersoorten. Een aantal federale wetten regelt het welzijn van vee, met name bij de slacht, tijdens het transport en voor biologische certificering. Alle staten hebben regelgeving voor dierenwelzijn, en sommige staten hebben specifieke maatregelen die vee beschermen, maar normale veehouderijpraktijken toestaan. Enkele staten die de veehouderijpraktijken reguleren, stellen ruimtevereisten vast; sommige staten verbieden de verkoop van producten afkomstig van dieren die in krappe behuizing zijn gehouden, zelfs wanneer die dieren in een andere staat zijn opgegroeid. De handhaving van dierenwelzijnsstandaarden is vaak inconsistent, zowel op federaal niveau als in de afzonderlijke staten. Recente verminderingen van het aantal werknemers bij het USDA en andere federale instanties zullen waarschijnlijk de doeltreffendheid van de federale dierenwelzijnswetten verminderen. Niettemin blijft de bescherming van vee van cruciaal belang, zowel voor producenten als voor consumenten.

Dit artikel bespreekt de Nederlandse aanpak voor het voorkomen van arbeidsongevallen en beroepsziekten in de agrarische sector. Eerst wordt aandacht besteed aan preventie van arbeidsongevallen vanuit de publiekrechtelijke arbeidsomstandighedenwetgeving. In deze wetgeving staat de eigen verantwoordelijkheid van werkgevers voor veilige werkomstandigheden centraal. De arbeidsomstandighedenwetgeving biedt werkgevers de mogelijkheid door middel van semi-zelfregulering aan de wettelijke vereisten te voldoen. Een tekenend voorbeeld hiervan is de mogelijkheid om binnen de agrarische sector samen met sociale partners sectorspecifieke “arbocatalogi” op te stellen. Op die manier stellen werkgevers zelf praktische veiligheidsmaatregelen voor hun sector vast binnen de wettelijke kaders. Ook bij het toezicht op de naleving van de arbeidsomstandighedenwetgeving ligt de nadruk op zelfregulering: onder bepaalde voorwaarden mogen werkgevers arbeidsongevallen zelf onderzoeken. Daarnaast heeft het civiele recht een preventief effect op het voorkomen van arbeidsongevallen en beroepsziekten. Werkgevers hebben een civielrechtelijke zorgplicht om een veilige werkomgeving voor werknemers te bewerkstelligen. Als een werkgever zijn zorgplicht schendt, dan bestaat het risico op een schadeclaim van een werknemer die slachtoffer is van een arbeidsongeval of beroepsziekte. Daarbovenop komt de civielrechtelijke loondoorbetalingsverplichting tijdens ziekte. Deze loondoorbetalingsverplichting vormt een financiële stimulans om onveilige werkomstandigheden te voorkomen en ziekteverzuim als gevolg van het arbeidsongeval. Kortom, de Nederlandse aanpak combineert wettelijke doelstellingen, sectorspecifieke (semi-)zelfregulering en civielrechtelijke financiële prikkels in het kader van preventie van arbeidsongevallen en beroepsziekten.