‘Ik was in de gevangenis en gij hebt Mij bezocht’ | Amsterdam University Press Journals Online
2004
Volume 30, Issue 2
  • ISSN: 0778-8304
  • E-ISSN: 2665-9484

Abstract

Abstract

In the years after the Second World War, the Roman Catholic Church in the Netherlands played a significant role in providing spiritual and social care to political prisoners and their families, both within and outside residential and internment camps. Although this is mentioned in historical studies, systematic research is still lacking. This article bridges this gap and introduces this theme as a research subject. In the immediate aftermath of the war, the Dutch government tasked Catholic chaplains and their Protestant colleagues to do pastoral and social work in detention and internment camps. This chaplaincy, centralised by the Dutch Catholic Church, was mainly dominated by their regular clergy. Ecumenical cooperation was sought when alleged government abuses in the camps were being investigated, or during campaigns to educate the Dutch population in the message of clemency and forgiveness for small political offenses. There were also Catholic initiatives to help ex-political prisoners re-integrate into society. These initiatives often varied by diocese. Attempts to set up a centralized organisation for this work, in the form of the Dutch Vatican Mission, and later through Catholic charities, failed due to mismanagement. Although at first reluctant to cooperate with the semi-public ‘Association for the Supervision of Political Delinquents’, the Church soon became a partner and helped re-integrate Catholic political delinquents. Several Catholic institutions were involved, and high ranking political (KVP) and religious networks played an important role in shaping a ‘mutual’ policy. Motives for the clergy to help (ex-)political delinquents were numerous. Some had notions of mercy, forgiveness and Christian charity, and some saw this as a project of moral re-education and ‘opportunistic conversions. Finally, there were those clergy who feared the prisoners would divorce their partners, while other tried to prevent the growing communist influence on the former political prisoners.

Loading

Article metrics loading...

/content/journals/10.5117/TRA2021.2.004.GENN
2021-10-01
2024-04-23
Loading full text...

Full text loading...

/deliver/fulltext/07788304/30/2/TRA2021.2.004.GENN.html?itemId=/content/journals/10.5117/TRA2021.2.004.GENN&mimeType=html&fmt=ahah

References

  1. St. Agatha, Erfgoedcentrum Nederlands Kloosterleven (ENK)Archief DominicanenArchief Missionarissen van het H. HartArchief Priesters van het H. HartAArchief Salesianen van Don Bosco
    [Google Scholar]
  2. Den Bosch, Bisdomarchief Den Bosch (BDB)Dozen oorlogsarchief
    [Google Scholar]
  3. Den Bosch, Bestuurlijk Archief FranciscanenPersoonsdossiers
    [Google Scholar]
  4. Breda, Stadsarchief BredaBisdomarchief Breda (BB)
    [Google Scholar]
  5. Den Haag, Nationaal Archief (NA)Archiefcollectie Stichting Toezicht Politieke Delinquenten (ASTPD)Archiefcollectie Directoraat-Generaal Bijzondere Rechtspleging (ADGBR)Centraal Archief Bijzondere rechtspleging (CABR)
    [Google Scholar]
  6. Haarlem, Noord-Hollands Archief (NHA)Bisdomarchief Haarlem (BH)
    [Google Scholar]
  7. Leuven, KADOC, Documentatie- en Onderzoekscentrum voor Religie, Cultuur en Samenleving, Archief van de Nederlandse provincie van de Sociëteit van Jezus (ANSI)
    [Google Scholar]
  8. Nijmegen, Katholiek Documentatie Centrum (KDC)Archief Derde Orde Apostolaat.Archivalia J.T. van Vugt.Persoonsarchief A. van Rixtel
    [Google Scholar]
  9. Roermond, Bisdomarchief Roermond (BR)Archief bisdom Roermond vanaf 1940
    [Google Scholar]
  10. Utrecht, Het Utrechts Archief (HUA)Archief Aartsbisdom Utrecht (AAU)Archief van het Interkerkelijk Contact in Overheidszaken (CIO)Archief Minderbroeders FranciscanenArchief Provincialaat van de Orde der Augustijnen
    [Google Scholar]
  11. Beuns sj, J., ‘Terugwerkende Kracht van Strafwetten,’KCT1.1 (1945), 18-22.
    [Google Scholar]
  12. Bevolking der gemeenten van Nederland op 1 januari 1946 en 1947. Utrecht, 1949.
    [Google Scholar]
  13. Concept-verslag der werkzaamheden van de Stichting Toezicht Politieke Delinquenten over de jaren 1945 t/m 1947 [z.p., 1947].
    [Google Scholar]
  14. Kilsdonk sj, Jan van, ‘Ondanks geweldige moeilijkheden. … Zoals wij ook anderen hun schuld vergeven. Bij de brief aan drie miljoen Nederlanders, door Jan vanKilsdonk sj, ’De Linie1 (1946), nr. 20, 16-8-1946, pag. 1.
    [Google Scholar]
  15. De Linie1 (1946).
    [Google Scholar]
  16. Maas sj, Simon, ‘Heropvoeding van de N.S.B. jeugd,’KCT1.1 (1945), 45-49.
    [Google Scholar]
  17. Piusalmanak (1946).
    [Google Scholar]
  18. Robbers sj, H., ‘Vergeven of straffen?,’KCT1.1 (1945), 13-22.
    [Google Scholar]
  19. Stokman, S. (ed.), Het verzet van de Nederlandsche bisschoppen tegen Nationaal-Socialisme en Duitsche tyrannie. Herderlijke brieven, instructies en andere Documenten. Utrecht, 1945.
    [Google Scholar]
  20. Aerts, Koen, Repressie zonder maat of einde? De juridische re-integratie van incivieken in de Belgische Staat na de Tweede Wereldoorlog. Gent, 2014.
    [Google Scholar]
  21. Altena, S.P.R.A., Pastoraat en politiek. De rol van Hoofdaalmoezenier mr. J. Th. van Vugt bij de vrijlating van de Twee van Breda. ’s-Gravenhage, 2006.
    [Google Scholar]
  22. Bank, Jan, LieveGevers, Churches and religion in the Second World War. London-New York, 2016.
    [Google Scholar]
  23. Belinfante, A.D., In plaats van bijltjesdag. De geschiedenis van de bijzondere rechtspleging na de Tweede Wereldoorlog. Assen, 1978.
    [Google Scholar]
  24. Bergh, V. van den, M.W.M.M.Gruythuysen, Inventaris van het archief van het ministerie van Justitie: Bureau Bijzondere Jeugdzorg (7e Afdeling), 1945-1949 (1950). Den Haag, 1993.
    [Google Scholar]
  25. Bergh, V. van den, M.W.M.M.Gruythuysen, Inventaris van het archief van de Stichting Toezicht Politieke Delinquenten (STPD), 1945-1951 (1953). Den Haag, 1993.
    [Google Scholar]
  26. Blom, J.C.H., In de ban van goed en fout. Geschiedschrijving over de bezettingstijd in Nederland. Amsterdam, 2007.
    [Google Scholar]
  27. Boersema, B.R.C.A., De Linie, 1946-1963. Een weekblad in handen van Jezuïeten. Amsterdam, 1978.
    [Google Scholar]
  28. Bossenbroek, M., De meelstreep. Terugkeer en opvang na de Tweede Wereldoorlog. Amsterdam, 2001.
    [Google Scholar]
  29. Botman, Jochem, De intriges van de gebroeders Sassen. De collaboratie, het verzet, de ontsnapping en de reunië met oude SS-kameraden in Latijns Amerika. Soesterberg, 2014.
    [Google Scholar]
  30. Brecher, August, ‘Der Kirchenkampf ging weiter. Die Überwachtung kirlichen Lebens im Zweiten Weltkrieg nach Berichten der Kreisleitung Aachen-Land und der V-Männer der Stapostelle Aachen’, in: Geschichte im Bistum Aachen3 (1996), 222-267.
    [Google Scholar]
  31. Enning, Bram, Spreken over fout. Hoe kinderen van collaborateurs het zwijgen verbraken, 1975-2000. Amsterdam, 2014.
    [Google Scholar]
  32. Eijt, José, In dienst van de zieken. Broeders van Barmhartigheid van St. Joannes de Deo 1875-2013. Hilversum, 2014.
    [Google Scholar]
  33. Faber, Sjoerd en GrethaDonker, Bijzonder Gewoon. Het Centraal Archief Bijzonder Rechtspleging (1944-2010) en de ‘lichte gevallen’. Zwolle-’s-Gravenhage, 3e druk, 2010.
    [Google Scholar]
  34. Fens, Stijn, ‘De rehabilitatie van kardinaal De Jong’, Trouw (interview met Joep van Gennip), 4juli2020, 10-11.
    [Google Scholar]
  35. Fens, Stijn, ‘Kardinaal De Jong dekte geen oorlogsmisdaden toe’, Trouw, 4juli2020, 12.
    [Google Scholar]
  36. Gennip, Joep van, ‘Paters, pastoraat en politieke delinquenten. De rol van de Nederlandse jezuïeten bij de resocialisatie van politieke delinquenten na de Tweede Wereldoorlog’, in: ChrisDols, Joepvan Gennip, LennertSavenije (red.), Dienstbaar onder vuur. Religieuzen en de Tweede Wereldoorlog (Hilversum, 2016), 199-222.
    [Google Scholar]
  37. Gennip, Joep van, ‘De Kerk als steun en toeverlaat? Resocialiseringshulp van de Nederlandse katholieke kerk aan politieke delinquenten, 1945-1955’, Impressie, Tijdschrift voor Katholiek Erfgoed27 (2020), 4-7.
    [Google Scholar]
  38. Grevers, Helen, ‘‘Enkel en alleen in dit geval.’ Pleidooien voor de vrijlating van voormalige collaborateurs na de Tweede Wereldoorlog in Nederland’, Bijdragen en Mededelingen betreffende de Geschiedenis der Nederlanden (BMGN) 124.3 (2009), 368-389.
    [Google Scholar]
  39. Grevers, Helen, Van landverraders tot goede vaderlanders. De opsluiting van collaborateurs in Nederland en België, 1944-1950. Amsterdam, [2013].
    [Google Scholar]
  40. Groen, Koos, Landverraders, wat deden we met ze?Baarn, 1974.
    [Google Scholar]
  41. Groen, Koos, Fout en niet goed. De vervolging van collaboratie en verraad na de Tweede Wereldoorlog. Hilversum, 2e druk, 2010.
    [Google Scholar]
  42. Heijden, Chris van der, Grijs verleden. Nederland en de Tweede Wereldoorlog. Amsterdam-Antwerpen, 2001.
    [Google Scholar]
  43. Hoekstra, Akke, ‘De tirannie verdrijven die ons hart doorwondt. Overheid, politieke delinquenten, en kerken 1944/45-1949’ (ongepubliceerde doctoraatsscriptie Theologische UniversiteitKampen, 1991).
    [Google Scholar]
  44. Hoving, Richard, De beul van Amersfoort. Biografie van Josef Kotalla (1908-1979). Amsterdam, 2019.
    [Google Scholar]
  45. Huyse, Luc en StevenDhondt, Onverwerkt verleden. Collaboratie en repressie in België 1942-1952. Leuven, 1991.
    [Google Scholar]
  46. Joosten, L.M.H., Katholieken en fascisme in Nederland. 1920-1940. Hilversum-Antwerpen, 1964.
    [Google Scholar]
  47. Kristel, C., ed., Binnenskamers. Terugkeer en opvang na de Tweede Wereldoorlog. Besluitvorming. Amsterdam, 2002.
    [Google Scholar]
  48. Kristel, C., ed., Polderschouw. Terugkeer en opvang na de Tweede Wereldoorlog. Regionale verschillen. Amsterdam, 2002.
    [Google Scholar]
  49. Moonen osb, Lambertus, ‘Abdij St. Benedictusberg’, in : Historische en Heemkundige Studies in en rond het Geuldal. Jaarboek 2004 (Valkenburg aan de Geul, 2004), 251-345.
    [Google Scholar]
  50. Munsterman, Hendro, ‘Mogelijk toch Yad Vashem voor kardinaal’, Nederlands Dagblad, 4juli2020, 7.
    [Google Scholar]
  51. Nève, P.L., ‘Russel, George Marie Gabriel Henri’, in: Biografisch Woordenboek van Nederland5. Den Haag, 2001, 442-444.
    [Google Scholar]
  52. Piersma, H. ed., Mensenheugenis. Terugkeer en opvang na de Tweede Wereldoorlog. Getuigenissen. Amsterdam, 2001.
    [Google Scholar]
  53. Poorthuis, Marcel en TheoSalemink, Een donkere spiegel. Nederlandse katholieken over joden, 1870-2005. Tussen antisemitisme en erkenning. Nijmegen, 2006.
    [Google Scholar]
  54. Reuling-Schappin, Marianne, ‘Heropvoeding en reclassering van politiek besmette jeugd in Nederland, 1945-1950’, Comenius. Wetenschappelijk tijdschrift voor democratisering van opvoeding, onderwijs, vorming en hulpverlenging44 (1991), 347-362.
    [Google Scholar]
  55. Romijn, Peter, Snel, streng en rechtvaardig. Politiek beleid inzake de bestraffing en reclassering van ‘foute’ Nederlanders, 1945-1955. [z.p., 1989].
    [Google Scholar]
  56. Schoot Uiterkamp, Annet, ‘‘Voorlopig in alle stilte’. Tewerkstelling van politieke gevangenen in de mijn Willem-Sophia te Spekholzerheide (1945-1946)’, Jaarboek Sociaal Historisch Centrum Limburg (2017), 167-193.
    [Google Scholar]
  57. Stouten, H., Naar verkeerd spoor. Achtergronden van Nederlandse politieke delinquenten. 1940-1945. Hoogzand, 1986.
    [Google Scholar]
  58. Tames, Ismee, Besmette jeugd. Kinderen van NSB’ers na de oorlog. Amsterdam, 2009.
    [Google Scholar]
  59. Tames, Ismee, Doorn in het vlees. Foute Nederlanders in de jaren vijftig en zestig. Amsterdam, 2013.
    [Google Scholar]
  60. ‘Yad Vashem-onderscheiding. Postume eer kardinaal De Jong,’Trouw, 3februari2022.
    [Google Scholar]
  61. Wiegerinck, Stijn, Het commando-Pieters. Hollandse SS’ers in Brummen en Loosdrecht april-mei 1945. Soesterberg, 2014.
    [Google Scholar]
http://instance.metastore.ingenta.com/content/journals/10.5117/TRA2021.2.004.GENN
Loading
/content/journals/10.5117/TRA2021.2.004.GENN
Loading

Data & Media loading...

This is a required field
Please enter a valid email address
Approval was a Success
Invalid data
An Error Occurred
Approval was partially successful, following selected items could not be processed due to error