2004
  1. Home
  2. A-Z Publications
  3. Tijdschrift voor Arbeidsvraagstukken
  4. Volume 41, Issue 3
  5. Article
Volume 41, Issue 3
  • ISSN: 0169-2216
  • E-ISSN: 2468-9424
file format pdf download PDF

Abstract

Samenvatting

De Nederlandse arbeidsmarkt kampt met personeelskrapte, een probleem dat zowel de economie als de samenleving onder druk zet. Nieuwe technologieën, zoals kunstmatige intelligentie, robotica en augmented reality, worden vaak genoemd als oplossingen om deze krapte te verminderen. In dit onderzoek verkennen we hoe werknemerservaringen met technologie (belemmeringstaxatie) en werkkenmerken zoals autonomie en taakidentiteit (goed werkontwerp) bijdragen aan innovatie-, leer- en loopbaaninitiatieven – cruciale factoren voor een succesvolle adoptie van technologie. Analyses van data uit drie datasets (de Werkgevers Enquête Arbeid (WEA), de Nationale Enquête Arbeidsomstandigheden (NEA), en een herbenadering van de NEA) laten zien dat negatieve ervaringen met technologie, zoals het gevoel dat technologie het werk belemmert, werknemers kunnen remmen in het nemen van innovatie-, leer-, en loopbaaninitiatief. Dit effect verschilt tussen arbeidsbesparende technologieën (bijvoorbeeld robotisering) en arbeidsondersteunende technologieën (zoals wearables). Tegelijkertijd blijkt dat positieve werkkenmerken, zoals autonomie en feedback uit het werk, werknemers stimuleren en de negatieve samenhang tussen belemmeringstaxatie en het nemen van initiatief kunnen afzwakken. Het onderzoek suggereert dat (het waarborgen van) goed werkontwerp van belang is om de potentie van technologische innovatie voor het verminderen van personeelskrapte te optimaliseren.

© Jessie Koen, Henk-Jan Dirven & Ellemarijn de Geit. free until November 1, 2025
Loading

Article metrics loading...

/content/journals/10.5117/TVA2025.3.005.KOEN
2025-09-01
2025-12-05
Loading full text...

Full text loading...

/deliver/fulltext/01692216/41/3/TVA2025.3.005.KOEN.html?itemId=/content/journals/10.5117/TVA2025.3.005.KOEN&mimeType=html&fmt=ahah

References

  1. Bruel, D., Van de Ven, H., & Van der Torre, W. (2023). Onderzoeksnotitie Impact van technologie op kwaliteit van werk (TNO Publiek, TNO 2023 R11339). TNO.
     [Google Scholar]
  2. Bruning, P. F., & Campion, M. A. (2018). A role-resource approach-avoidance model of job crafting: A multimethod integration and extension of job crafting theory. Academy of Management Journal, 61(2), 499-522. https://doi.org/10.5465/amj.2015.0604
     [Google Scholar]
  3. Centraal Bureau voor de Statistiek. (2025, juni). Spanning op de arbeidsmarkt. https://www.cbs.nl/nl-nl/visualisaties/dashboard-arbeidsmarkt/spanning-op-de-arbeidsmarkt
     [Google Scholar]
  4. Chen, L., & Muthitacharoen, A. (2018). An empirical investigation of the consequences of technostress: Evidence from China. In Imformation Resources Management Association (Red.), Social Issues in the Workplace: Breakthroughs in Research and Practice (pp. 667-690). IGI Global. https://doi.org/10.4018/978-1-5225-3917-9.ch035
     [Google Scholar]
  5. Cheng, B., Lin, H., & Kong, Y. (2023). Challenge or hindrance? How and when organizational artificial intelligence adoption influences employee job crafting. Journal of Business Research, 164, 113987. https://doi.org/10.1016/j.jbusres.2023.113987
     [Google Scholar]
  6. De Looze, M., & Krause, F. (2019). Robotisering en Human Capital in het magazijn. Logistiek+, tijdschrift voor toegepaste logistiek, nr. 7, 118-129.
     [Google Scholar]
  7. De Spiegelaere, S., Van Gyes, G., De Witte, H., Niesen, W., & Van Hootegem, G. (2014). On the relation of job insecurity, job autonomy, innovative work behaviour and the mediating effect of work engagement. Creativity and Innovation Management, 23(3), 318-330. https://doi.org/10.1111/caim.12079
     [Google Scholar]
  8. Feng, W., Tu, R., Lu, T., & Zhou, Z. (2019). Understanding forced adoption of self-service technology: the impacts of users’ psychological reactance. Behaviour & Information Technology, 38(8), 820-832. https://doi.org/10.1080/0144929X.2018.1557745
     [Google Scholar]
  9. FME. (2022). Toekomstbestendige zorg. Hoe medische technologie kan helpen om het personeelstekort in de zorg op te lossen. Geraadpleegd op 01-12-2024 van https://www.fme.nl/position-paper-toekomstbestendige-zorg
  10. Gorgievski, J., Peeters, M. P. F., Rietzschel, E., & Bipp, T. (2016). Betrouwbaarheid en Validiteit van de Nederlandse vertaling van de Work Design Questionnaire. Gedrag & Organisatie, 29(3). https://doi.org/10.5117/2016.029.003.004
     [Google Scholar]
  11. Gupta Strategists. (2022). Uitweg uit de schaarste: Over noodzaak en belofte van medische technologie in de aanpak van personeelstekort in de zorg (Eindrapport, 25mei2022, in opdracht van FME).
     [Google Scholar]
  12. Heald, S., Smith, A., & Fouarge, D. (2020). Labour market forecasting scenario’s for automation risks: Approach and outcomes (ROA External Reports). ROA.
     [Google Scholar]
  13. Hulsegge, G., de Vroome, E. M. M., & Teeuwen, P. J. (2021). Werkgevers Enquête Arbeid 2021: Methodologie en verantwoording (TNO 2022 R10981). TNO.
     [Google Scholar]
  14. Hulsegge, G., Van der Torre, W., Verbiest, S., & Oeij, P. (2022). De impact van technologie op taken, skills en kwaliteit van de arbeid: Hoe verandert het werk van een elektro- en onderhoudsmonteur?Tijdschrift voor Arbeidsvraagstukken, 38(2), 169-191. https://doi.org/10.5117/TVA2022.2.004.HULS
     [Google Scholar]
  15. Humphrey, S. E., Nahrgang, J. D., & Morgeson, F. P. (2007). Integrating motivational, social, and contextual work design features: A meta-analytic summary and theoretical extension of the work design literature. Journal of Applied Psychology, 92(5), 1332-1356.
     [Google Scholar]
  16. Kamerstukken, 2022-0000140831. (2022, 24juni). Aanpak arbeidsmarktkrapte [Kamerbrief]. Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid.
     [Google Scholar]
  17. Koen, J., & Van Bezouw, M. J. (2021). Acting proactively to manage job insecurity: How worrying about the future of one’s job may obstruct future-focused thinking and behavior. Frontiers in Psychology, 12, 727363. https://doi.org/10.3389/fpsyg.2021.727363
     [Google Scholar]
  18. Koen, J., & Parker, S. K. (2020). In the eye of the beholder: How proactive behavior alters perceptions of insecurity. Journal of Occupational Health Psychology, 25(6), 385-400. doi: 10.1037/ocp0000198
     [Google Scholar]
  19. Koen, J., De Geit, E., & Van den Bergh, R. E. C. (2023). Van krapte naar kans: Technologie als gamechanger. D1.1. Tussenrapportage: De potentie van technologie als oplossing voor personeelskrapte (TNO 2023 R11876). TNO.
     [Google Scholar]
  20. Langerak, J. B., Koen, J., & Van Hooft, E. A. (2022). How to minimize job insecurity: The role of proactive and reactive coping over time. Journal of Vocational Behavior, 136, 103729. https://doi.org/10.1016/j.jvb.2022.103729
     [Google Scholar]
  21. Maier, C., Laumer, S., Tarafdar, M., Mattke, J., Reis, L., & Weitzel, T. (2021). Challenge and hindrance IS use stressors and appraisals: Explaining contrarian associations in post-acceptance IS use behavior. Journal of the Association for Information Systems, 22(6), 1590-1624. https://doi.org/10.17705/1jais.00709
     [Google Scholar]
  22. Mars, G. M. J., Van den Heuvel, S. G., Knops, J. C. M., De Vroome, E. M. M., Gielen, W. J. M., Van Dam, L. M. C., Gommans, G. M., & Janssen, B. J. M. (2024). Nationale Enquête Arbeidsomstandigheden (NEA) 2023 – Onderzoeksbeschrijving. CBS & TNO.
     [Google Scholar]
  23. Noe, R. A., Clarke, A. D., & Klein, H. J. (2014). Learning in the twenty-first-century workplace. Annual Review of Organizational Psychology and Organizational Behavior, 1(1), 245-275. https://doi.org/10.1146/annurev-orgpsych-031413-091321
     [Google Scholar]
  24. Oeij, P. R., Hulsegge, G., & Preenen, P. T. (2022). Organisational mindfulness as a sustainable driver of employee innovation adoption: Individual and organisational factors. Safety science, 154, 105841. https://doi.org/10.1016/j.ssci.2022.105841
     [Google Scholar]
  25. Oeij, R. A., Dhondt, S., Kraan, K. O., Vergeer, R., & Pot, F. D. (2012). Workplace innovation and its relations with organisational performance and employee commitment. LLinE, Lifelong Learning in Europe, nr. 4.
     [Google Scholar]
  26. Oprins, E., ’T Hart, M., & Dhondt, S. (2022). Doorbraak in schreeuwend personeelstekort vraagt om nieuw perspectief (TNO Whitepapermaart2022).
     [Google Scholar]
  27. Parker, S. K. (2014). Beyond motivation: Job and work design for development, health, ambidexterity, and more. Annual Review of Psychology, 65(1), 661-691. https://doi.org/10.1146/annurev-psych-010213-115208
     [Google Scholar]
  28. Parker, S. K. (2017). Work design growth model: How work characteristics promote learning and development. In J. E.Ellingson, & R. A.Noe (Reds.), Autonomous learning in the workplace (pp. 137-161). Routledge.
     [Google Scholar]
  29. Parker, S. K., Wall, T. D., & Cordery, J. L. (2001). Future work design research and practice: Towards an elaborated model of work design. Journal of occupational and organizational psychology, 74(4), 413-440. https://doi.org/10.1348/096317901167460
     [Google Scholar]
  30. Parker, S. K., Ward, M. K., & Fisher, G. G. (2021). Can high-quality jobs help workers learn new tricks? A multidisciplinary review of work design for cognition. Academy of Management Annals, 15(2), 406-454. https://doi.org/10.5465/annals.2019.0057
     [Google Scholar]
  31. Rolvink Couzy, F., & Duijn, S. (2021). Groeipijnen en onzekerheid rondom klimaatbeleid kunnen groei maken of breken (ABN Amro: Sectorprognoses). ABN Amro.
     [Google Scholar]
  32. Salanova, M., Llorens, S., & Cifre, E. (2013). The dark side of technologies: Technostress among users of information and communication technologies. International Journal of Psychology, 48(3), 422-436. https://doi.org/10.1080/00207594.2012.680460
     [Google Scholar]
  33. Searle, B., & Auton, J. C. (2015). The merits of measuring challenge and hindrance appraisals. Anxiety, Stress, & Coping, 28(2), 121-143. https://doi.org/10.1080/10615806.2014.931378
     [Google Scholar]
  34. Sijbom, R. B., Koen, J., Peijen, R., & Preenen, P. T. (2024). The impact of workplace changes and supervisor support on employee learning: a nonlinear perspective. Human Resource Development International, 1-25. https://doi.org/10.1080/13678868.2024.2401302
     [Google Scholar]
  35. Sociaal-Economische Raad. (2022). Arbeidsmarktproblematiek maatschappelijke sectoren (Advies 22/05, mei2022).
     [Google Scholar]
  36. Steers, R. M., Mowday, R. T., & Shapiro, D. L. (2004). The future of work motivation theory. Academy of Management Review, 29(3), 379-387. https://doi.org/10.5465/amr.2004.13670978
     [Google Scholar]
  37. Tarafdar, M., Cooper, C. L., & Stich, J.-F. (2019). The technostress trifecta-techno eustress, techno distress and design: An agenda for research. Information Systems Journal, 29(1), 6-42. https://doi.org/10.1111/isj.12169
     [Google Scholar]
  38. Tarafdar, M., Pullins, E. B., & Ragu-Nathan, T. S. (2015). Technostress: Negative effect on performance and possible mitigations. Information Systems Journal, 25(2), 103-132. https://doi.org/10.1111/isj.12042
     [Google Scholar]
  39. Tarafdar, M., Tu, Q., & Ragu-Nathan, T. (2010) Impact of technostress on end-user satisfaction and performance. Journal of Management Information Systems, 27, 303-334. https://doi.org/10.2753/MIS0742-1222270311
     [Google Scholar]
  40. Tarafdar, M., Tu, Q., Ragu-Nathan, B. S. & Ragu-Nathan, T. S. (2007) The impact of technostress on role stress and productivity. Journal of Management Information Systems, 24, 301-328. https://doi.org/10.2753/MIS0742-1222240109
     [Google Scholar]
  41. Thielecke, J., Couzy, P., & Hulsegge, G. (2024). Werkgevers Enquête Arbeids 2024: Resultaten in Vogelvlucht (TNO 2024 R11757). TNO. https://www.tno.nl/nl/newsroom/2024/11/werkgevers-ervaren-personeelstekorten/
     [Google Scholar]
  42. Uitkeringsinstituut Werknemersverzekeringen. (2024). Regio in Beeld Groot-Amsterdam 2024-2025. https://www.uwv.nl/overuwv/publicaties
     [Google Scholar]
  43. Van der Torre, W., Van de Ven, H., Van den Heuvel, S., Preenen, P., Van Dam, L., Van den Tooren, M., & Dhondt, S. (2020). Impact van technologie op kwaliteit van werk: Een analyse o.b.v. de NEA. Rapportage voor Ministerie van SZW (TNO 2020 R10101). TNO.
     [Google Scholar]
  44. Van Hootegem, A., Nikolova, I., Van Ruysseveldt, J., Van Dam, K., & De Witte, H. (2021). Hit by a double whammy? Trajectories of perceived quantitative and qualitative job insecurity in relation to work-related learning aspects. European Journal of Work and Organizational Psychology, 30(6), 915-930. https://doi.org/10.1080/1359432X.2021.1891890
     [Google Scholar]
  45. Verweij, K. (2024, 27juni). Analyse top-100 2024: – Innoveren om krapte op arbeidsmarkt op te vangen. Geraadpleegd op 09-09-2024 van https://www.logistiek.nl/197867/analyse-top-100-2024-innoveren-om-krapte-op-arbeidsmarkt-op-te-vangen
     [Google Scholar]
/content/journals/10.5117/TVA2025.3.005.KOEN
Loading
Kan technologie bijdragen aan het verminderen van personeelskrapte?
TA 41, 318 (2025); https://doi.org/10.5117/TVA2025.3.005.KOEN
/content/journals/10.5117/TVA2025.3.005.KOEN
/content/journals/10.5117/TVA2025.3.005.KOEN
Loading

Data & Media loading...

Keyword(s): innovation; lifelong learning; personnel shortages; proactivity; technology; work design

Most Cited Most Cited RSS feed

This is a required field
Please enter a valid email address
Approval was a Success
Invalid data
An Error Occurred
Approval was partially successful, following selected items could not be processed due to error