Literatuuroverzicht watermolenlandschappen en watermolens

References

1. Aalbers, J. (1993). ‘Beek- en molenrechten: een historisch overzicht’. De Wijerd14 (3-4), pp. 4-6.
   [Google Scholar]
2. Aalbers, J. (1994). ‘Beek- en molenrechten: een historisch overzicht’. De Wijerd15 (1), pp. 5-7; (2), pp. 4-6; (3), pp. 5-6.
   [Google Scholar]
3. Anderer, P., U.Dumont, E.Massmann, A.Reitz & S.Lenz (2015). Gebruik van watermolens in relatie tot de aquatische ecologie. Toetsingskader voor het stroomgebied van de Geul. In opdracht van Provincie Limburg en Waterschap Roer en Overmaas. Ingenieurbüro Floecksmühle, Aken.
   [Google Scholar]
4. Bleumink, H. & J.Neefjes (2018). Handboek beken en erfgoed. Beeklandschappen met karakter. Stichting Toegepast Onderzoek Waterbeheer (STOWA) en Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE), Amersfoort.
   [Google Scholar]
5. Boer, A.G.M. de & M.ten Broeke (red.) (2023). Van werktuig tot wereldmerk. 100 jaar molenbehoud. WBooks, Zwolle.
   [Google Scholar]
6. Bussel, P.W.E.A. (1991). De molens van Limburg. Een inventarisatie van en een onderzoek naar de geschiedenis, de functies, de ontwikkeling, en de achteruitgang van de Limburgse wind- en watermolens vanaf 1839. Bura Boeken, Eindhoven.
   [Google Scholar]
7. Caspari, W.A., G.A.Coert, G.de Leeuw, F.Smits & H. D.Veen (1983). ‘De middeleeuwse keienberg van Bronneger, gem. Borger’. Nieuwe Drentse Volksalmanak100, pp. 147-201.
   [Google Scholar]
8. Claassen, A. (1974). ‘De verdwenen middeleeuwse Watermolen van Opglabbeek’. Limburg53, pp. 172-188.
   [Google Scholar]
9. Coumans, T. (red.) (2003). Abdijmolens tussen Rijn en Schelde. Clavis Kunsthistorische Monografieën 19. Clavis, Utrecht.
   [Google Scholar]
10. Czychowski, M. & G.Prümm (1981). Wasserrecht Nordrhein-Westfalen. 4. Auflage. Köln.
    [Google Scholar]
11. De Hollandsche Molen (2015). Molentoekomst. Financiën en organisatie van het molenbehoud in Nederland. Vereniging De Hollandsche Molen, Amsterdam.
    [Google Scholar]
12. Doesburg, J. van, J.W.de Kort & K.A.H.W.Leenders (2010). Zoeken naar de Antselse watermolen. Resultaten van het archeologisch onderzoek naar de verdwenen Antselse watermolen (Liempde, gemeente Boxtel, provincie Noord-Brabant) in de periode september 2008-april 2009. Rapportage Archeologische Monumentenzorg 186. Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, Amersfoort.
    [Google Scholar]
13. Draye, A.M., B.Vanheusden & T.Nulens (2005). Het juridisch statuut van de watermolens. Hasselt.
    [Google Scholar]
14. Egberts, F. (1970). ‘Enkele beschouwingen inzake molenrechten en stuwrechten’. Waterschapsbelangen11, pp. 170-178.
    [Google Scholar]
15. Egelie, G.C.M. (1978). Molens en hun milieu. Delftse Universitaire Pers, Delft.
    [Google Scholar]
16. Fockema Andrea, S.J. (1952). ‘Waterkrachtmolens in Nederland’. Tijdschrift knag, 2e serie 69, pp. 153-158.
    [Google Scholar]
17. Gaast, J.W.J. van der & H.Th.L.Massop (2007). Reconstructie van de historische hydrologie. Pilotstudie voor een stroomgebied in hoog Nederland. Alterra-rapport 1466. Alterra, Wageningen.
    [Google Scholar]
18. Geheugen van Drenthe (s.d.). ‘Molens’. In: Encyclopedie Drenthe. https://geheugenvandrenthe.nl/encyclopedie-drenthe/molens.
    [Google Scholar]
19. Gerven, E. van (2019). ‘Positieve impact watermolens in Noord-Brabant behouden!’. Molens132, september pp. 10-13.
    [Google Scholar]
20. Gorkum, F. van & S.de Jong (2019). Gewaardeerd landschap. Neeritter – Ittervoort. Landschapsbiografie. Stichting Instandhouding Kleine Landschapselementen/Gemeente Leudal, Nieuwstadt.
    [Google Scholar]
21. Gorter de Vries, R., Y.IJzerman & W.Zeeman (red.) (2025). Het stromende water van de Veluwe. Grondwater, sprengen en beken, ecologie en de invloed van de mens. Bekenstichting, Vorchten.
    [Google Scholar]
22. Gräf, D. (2006). Boat Mills in Europe from Early Medieval to Modern Times. Landesambt für Archäologie mit Landesmuseum für Vorgeschichte, Dresden.
    [Google Scholar]
23. Grano, M.C., M.del Monte, M.Lazzari & P.Bishop (2016). ‘Fluvial dynamics and water mills location in Basilicata (Southern Italy)’. Geografia Fisica e Dinamica Quaternaria39 (2), pp. 149-160.
    [Google Scholar]
24. Grano, M.C. & P.Bishop (2017). ‘Barcelò’s missing watermills and Scottish and Southern Italian horizontal mills’. Vernacular Buildings40, pp. 109-122.
    [Google Scholar]
25. Haartsen, A.H. & E.Storms-Smeets (2006). Duizend jaar waterbeheer in de Stichtse Rijnlanden. Onderzoek naar de geschiedenis van het waterbeheer en de cultuurhistorische betekenis van kunstwerken, waterstaatsgebouwen, molens, gemalen en waterkeringen in het beheersgebied van Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden. In opdracht van Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden. Bureau Lantschap, Haaften.
    [Google Scholar]
26. Hagens, H. (1979). Molens, mulders, meesters. Negen eeuwen watermolens in Twente en de Gelderse Achterhoek. Uitgeverij Smit van 1876, Hengelo.
    [Google Scholar]
27. Hagens, H. (2000). Op kracht van stromend water. Negen eeuwen watermolens op de Veluwe. Uitgeverij Smit van 1876, Hengelo.
    [Google Scholar]
28. Heemskerk, W.F.A. (1992). ‘Oude molen- en stuwrechten. Relicten van regalia minora’. Tijdschrift voor Waterstaatsgeschiedenis1 (1), pp. 15-23.
    [Google Scholar]
29. Heemskerk, W.F.A. (1993). ‘Reveil van oude molen- en stuwrechten’. Waterschapsbelangen22, pp. 842-847.
    [Google Scholar]
30. Heugten, W. van & W.van Heugten (2020). Watermolens in Noord-Brabant. Matrijs, Utrecht.
    [Google Scholar]
31. Jong, Th. de (1998). De watermolen van Gemert opgespoord. ArcheoService Rapport 8. Eindhoven.
    [Google Scholar]
32. Jurgens, N. (2009). ‘Molens op de Aa. Een studie naar watermolens in oostelijk Noord-Brabant’. Historisch-Geografisch Tijdschrift27 (1), pp. 30-50.
    [Google Scholar]
33. Kammeraat, H.C. (2025). Handboek Watermolenaar. Het Gilde van Molenaars, Bunschoten-Spakenburg.
    [Google Scholar]
34. Koning, P.R. de (2008). Hydrologische quickscan t.b.v. de Antselse watermolen. Projectnummer 9T5508. Royal Haskoning, ’s-Hertogenbosch.
    [Google Scholar]
35. Landschaps Architectuur en Stedenbouw. (2019). Studie wateropgave omgeving Klooster Ter Apel. https://www.stowa.nl/sites/default/files/assets/PUBLICATIES/Publicaties%202018/STOWA%202018-45D%20Verslag%20beekwerkplaats%2020190619_studie_wateropgave_omgeving_klooster_ter_apel.pdf.
    [Google Scholar]
36. Leenders, K.A.H.W. (2007). Waar stond de Antselse watermolen (gemeente Boxtel, Noord-Brabant)?Den Haag.
    [Google Scholar]
37. Lenders, H.J.R., T.P.M.Chamuleau, A.J.Hendriks, R.C.G.M.Lauwerier, R.S.E.W.Leuven & W.C.E.P.Verberk (2016). ‘Historical rise of waterpower initiated the collapse of salmon stocks’. Scientific Reports6, 29269. doi: 10.1038/srep29269.
    [Google Scholar]
38. Lenders, R., R.Lauwerier & W.Pfeiffer (2017). ‘Klap van de molen. Achteruitgang van de Atlantische zalm begon al in de middeleeuwen’. Visionair34, pp. 4-7.
    [Google Scholar]
39. Linssen, J. (1971/1972). ‘Kroniek van de Roermondse watermolens’. In: H.H.E.Wouters, J.Th.H.de Win, A.A.M.N.Dejong, L.E.M.A.van Hommerich, K.J.Th.Janssen de Limpens, W.A.J.Munier, A.J.Munsters & M.K.J.Smeets (red.). Jaarboek van het Limburgs Geschiedkundig Genootschap. Publications de la Société Historique et Archéologique dans le Limbourg107/108, Maastricht, pp. 81-154.
    [Google Scholar]
40. Maaß, A.-L. & H.Schüttrumpf (2019). ‘Elevated floodplains and net channel incision as a result of the construction and removal of water mills’. Geografiska Annaler. Series A, Physical Geography 101 (2), pp. 157-176. https://doi.org/10.1080/04353676.2019.1574209.
    [Google Scholar]
41. Manders, J. & M.Verheijen (1992). Koren op de molen. Langs de Itter. Heemkundevereniging Hunsel, Echt.
    [Google Scholar]
42. Mars, H. de (2011). ‘Wassermühlen, Mühlenlandschaften und Kleinwasserkraftnutzung: Einige Beispiele aus den südlichen Niederlanden und Flandern’. In: Band III, Symposium zu Historische Wasserbauten in Kontext der Europäischen Wasserrahmen-richtlinie in Bereich der Region Köln/Bonn, Pulheim 15-5-2009. RMDZ/Mühlenverband Rhein-Erft, Bergheim/Erft, pp. 61-76.
    [Google Scholar]
43. Mars, H. de & H.Bleumink (2023). ‘Het Dommeldal; een eeuwenoude cascade van watermolenlandschappen’. In: G.van den Oetelaar, J.van der Straaten & J.Timmers (red.). Het stroomgebied van de Dommel. Een landschapsbiografie (1). Picture Publishers, Woudrichem, pp. 252-293.
    [Google Scholar]
44. Mars, H. de & T.Caspers (2009). ‘Watermolens en molenbiotopen: hun rol in verleden, heden en toekomst’. Brabants Landschap162, pp. 19-23.
    [Google Scholar]
45. Mars, H. de, S.Dehing & J.Kranenbarg (red.) (2012). Temporele Vismigratie. Ontwikkeling, Inpassing en Onderzoek van een multifunctionele migratiezone op basis van temporele werking. Waterschap Peel en Maasvallei, Blerick.
    [Google Scholar]
46. Mars, H. de, G.Ghodrati & B.van der Weijden (2019). Watermolenlandschappen in Het Groene Woud. I: Watermolenpaspoorten bestaande molens. Rapport RoyalHaskoning watebf9345 r002 f01. Maastricht.
    [Google Scholar]
47. Mars, H. de, G.Ghodrati & B.van der Weijden (2019). Watermolenlandschappen in Het Groene Woud. II: Verdwenen molens. Rapport RoyalHaskoningdhv watebf9345 r001 f01. Maastricht.
    [Google Scholar]
48. Mars, H. de, G.Ghodrati & E.van Rijsselt (2022). Het vroegmiddeleeuwse watermolenlandschap Voorste Diep. Inpassing van Nederlands archeologisch oudst bekende watermolens binnen het herinrichtingsplan Bronnegermaden. Rapport RoyalHaskoningdhvbh 7444-101. Maastricht.
    [Google Scholar]
49. Mars, H. de & E.van Rijsselt (2013). Watermolenlandschappen. Bepaling en waardering van de invloedsfeer van watermolens in beekdalen (pilot). Rapport RoyalHaskoningdhv gY2923. Royal HaskoningDHV, Maastricht.
    [Google Scholar]
50. Mars, H. de & H.Vermulst (2005). ‘Een eeuw verdroging in het Jekerdal. De betekenis van watermolens voor een nat beekdallandschap’. Natuurhistorisch Maandblad94 (11), pp. 227-231.
    [Google Scholar]
51. Massop, H.Th.L. & W.C.Knol (2005). Historisch Waterbeheer. Een kwantitatieve benadering van historische watersystemen. Alterra-rapport 1145. Alterra, Wageningen.
    [Google Scholar]
52. Meerman, M. (1985). ‘Kroniek van de Roermondse watermolens 1750-heden’. Publications de la Sociëté Historique et Archéologique dans le Limbourg (PSHAL) 119, pp. 19-83.
    [Google Scholar]
53. Meerman, M. (1985). De watermolens van Valkenburg aan de Geul. Molenstichting Limburg, Kerkrade.
    [Google Scholar]
54. Meerman, M. (1990). Watermolens in Eijsden, momentopnamen uit hun geschiedenis. Stichting Eijsdens Verleden, Eijsden.
    [Google Scholar]
55. Menke, H., H.Renes, G.Smid, P. Stork m.m.v.J. Meijer (2007). Veluwse beken en sprengen. Een uniek landschap. Matrijs, Utrecht.
    [Google Scholar]
56. Mulder, N.F. (2002). Archeologie in de Maaswerken, project Zandmaas. Aanvullend archeologisch onderzoek Lomm-Watermolen. Rapportage Archeologische Monumentenzorg 97. Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, Amersfoort.
    [Google Scholar]
57. Nijhof, P. (1982). Watermolens in Nederland. Waanders, Zwolle.
    [Google Scholar]
58. Oetelaar, G. van den, J.van der Straten & J.Timmers (red.) (2023). Het stroomgebied van de Dommel. Een landschapsbiografie. Picture Publishers, Woudrichem.
    [Google Scholar]
59. Renes, H. (1999). Landschappen van Maas en Peel. Een toegepast historischgeografisch onderzoek in het streekplan gebied Noord- en Midden-Limburg. Maaslandse Monografieën 9. Eisma/Stichting Maaslandse Monografieën, Leeuwarden/Maastricht.
    [Google Scholar]
60. Renes, H. (2015). ‘ “Ook de Veluwe kent zijn waterbouwkundige werken”; het landschap van sprengen, beken en watermolens.’Bijdragen en Mededelingen Gelre106, pp. 85-110.
    [Google Scholar]
61. Renes, H. (2019). ‘Wat kan een hydroloog leren van een historisch geograaf’. Stromingen33 (1), pp. 109-120.
    [Google Scholar]
62. Renes, J., J.Meijer & K.R.de Poel (2002). Het Veluwse sprengenlandschap; een cultuurmonument. Alterra, Wageningen.
    [Google Scholar]
63. Rensink, E. (red.) (2008). Archeologie en beekdalen. Schatkamer van het verleden. Matrijs, Utrecht.
    [Google Scholar]
64. Reynolds, T.S. (1983). Stronger than a hundred men. A history of the vertical water wheel. J. Hopkins University Press, Baltimore.
    [Google Scholar]
65. Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (2011). Een toekomst voor molens. Uitgangspunten voor omgang met monumentale molens. Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, Amersfoort.
    [Google Scholar]
66. Roymans, J.A.M. (2008). ‘Het spoor bijster? Oude bruggen en wegen in Zuid-Nederland’. In: E.Rensink (red.). Archeologie en beekdalen. Schatkamer van het verleden. Matrijs, Utrecht, pp. 58-71.
    [Google Scholar]
67. Rüdinger, T. & Ph.Oppermann (2010). Kleine Mühlenkunde. Deutsche Mühlenkunde vom Reibstein zur Industriemühle. Terra Press GmbH, Berlin.
    [Google Scholar]
68. Scheirs, J.G.M. & W.J.H.Verwers (1988). ‘Een 12e-eeuwse watermolen uit Escharen, gemeente Grave’. Bulletin van de Koninklijke Nederlandse Oudheidkundige Bond87 (2), pp. 53-62.
    [Google Scholar]
69. Schreurs, J. & J.W.de Kort (2009). De Oertijd van de dru. Archeologisch onderzoek naar de resten van een ijzerhut en de bijbehorende watermolen op het voormalige dru-fabrieksterrein te Ulft. Rapportage Archeologische Monumentenzorg 177. Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, Amersfoort.
    [Google Scholar]
70. Sligcher, J. & H.Cramer (1911). Gedenkboek uitgegeven ter gelegenheid van het 200-jarig bestaan der ‘Berghuizer Papierfabriek voorheen B. Cramer’. Wapenveld.
    [Google Scholar]
71. Slive, S. (2011). Jacob van Ruisdael. Windmills and Water Mills. Getty Publications, Los Angeles.
    [Google Scholar]
72. Smeenge, H. (2020). Historische landschapsecologie van Noordoost-Twente. Acht interdisciplinaire studies op het snijvlak van aardkunde, ecologie en cultuurhistorie (ca. 13.000 bp-heden). Proefschrift Rijksuniversiteit Groningen.
    [Google Scholar]
73. Smeenge, H. (2020). Het landschap van Noordoost-Twente. In samenwerking met Bosgroepen Nederland en Provincie Overijssel. Matrijs, Utrecht.
    [Google Scholar]
74. Smeenge, H., A.Kooijman, O.Brinkkemper, H.de Mars, D.Mauquoy & B.van Geel (2022). ‘The origin of alkaline fen in the Mosbeek valley in The Netherlands is due to human impact rather than a natural development’. The Holocene32 (7), pp. 613-623. https://doi.org/10.1177/09596836221088230.
    [Google Scholar]
75. Speet, B.M.J. (2014). ‘Werkplaatsen en fabrieken’. In: E.Beukers, L.Coffeng, G.Renting, B.M.J.Speet & G.P.van de Ven. De Bosatlas van het Cultureel erfgoed. Noordhoff Atlasproducties, Groningen, pp. 113-131.
    [Google Scholar]
76. Stichting tot Behoud van de Veluwse Sprengen en Beken (2025). Het stromende water van de Veluwe. Grondwater, sprengen en beken, ecologie en de invloed van de mens. Bekenstichting, Vorchten.
    [Google Scholar]
77. Stokhuyzen, F. en De Hollandsche Molen (2022). Molens, altijd in beweging. De Hollandsche Molen/WBooks, Zwolle.
    [Google Scholar]
78. Storms-Smeets, E. (red.) (2019). Erfgoedensembles in Zuid-Limburg. Leegstand en herbestemming van molens, boerderijen, kastelen en buitenplaatsen (in opdracht van Provincie Limburg). Gelders Genootschap, Arnhem. https://geldersgenootschap.nl/assets/downloads/Rapport-Erfgoed-Ensembles-Zuid-Limburg.pdf.
    [Google Scholar]
79. Storms-Smeets, E., B.Overbeek, T.Habets, F.Klement, R.Smeets & M.Haitink (2018). Watermolen De Groote Molen, Meerssen. Haalbaarheidsonderzoek herbestemming Molenveldweg 5 en 12. Rapport Gelders Genootschap, Arnhem.
    [Google Scholar]
80. Stroop, J.P.A. (1977). Molenaarstermen en molengeschiedenis. Een onderzoek naar de herkomst, ouderdom en verbreiding van de benamingen voor enkele molenonderdelen in verband met de geschiedenis van de water- en de windmolen in de Nederlanden. Proefschrift Katholieke Universiteit Nijmegen.
    [Google Scholar]
81. Stuurman, R.J., J.E.M.Peeters & J.W.T.M.Reckman (1997). ‘Watermolen-afhankelijke standplaatsen in Noord-Brabant’. Stromingen3 (3), pp. 11-30.
    [Google Scholar]
82. Theuws, F. (1976). ‘Een laat-middeleeuwse watermolen te Bergeijk’. Brabants Heem28, pp. 56-63.
    [Google Scholar]
83. Verwers, W.J.H. (1981). ‘Moergestel-Molenakkers’. Archeologische Kroniek van Noord-Brabant 1977-1978, pp. 60-64.
    [Google Scholar]
84. Vink, E. (2003). ‘Nederlandse abdijmolens ten zuiden van de Rijn’. In: T.Coumans (red.). Abdijmolens tussen Rijn en Schelde. Clavis Kunsthistorische Monografieën 19. Clavis, Utrecht, pp. 25-64.
    [Google Scholar]
85. Vink, E. (2011). ‘Een molen uit twee delen. De geschiedenis van de Kilsdonkse molen’. In: L.Endedijk & E.van Gerven (red.). De Kilsdonkse Molen. Een uniek monument aan de Brabantse Aa. Uitgeverij Waanders, Zwolle, pp. 18-51.
    [Google Scholar]
86. Vorselaars, A. & J.Scheirs (2007). Molens en maalderijen en meelfabrieken in Tilburg. Drukkerij Gianotten, Tilburg.
    [Google Scholar]
87. Vries-Oosterveen, A. de, H.de Mars & S.Dehing (2016). Onderzoek watermolenlandschappen Waterschap Aa en Maas. Eindrapport. Onderzoek in opdracht van Waterschap Aa en Maas en Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed. https://www.batsittard.nl/wp-content/uploads/2019/12/Rapport-watermolenlandschappen-Waterschap-Aa-en-Maas-december-2016-Website.pdf.
    [Google Scholar]
88. Walter, R.C. & D.J.Merritts (2008). ‘Natural streams and the legacy of water-powered mills’. Science319 (5861), pp. 299-304. https://doi.org/10.1126/science.1151716.
    [Google Scholar]
89. Willemsen, N. (2008). ‘Land in lagen. De geschiedenis van het Oost-Nederlandse beekdallandschap’. In: E.Rensink (red.). Archeologie en beekdalen. Schatkamer van het verleden. Matrijs, Utrecht, pp. 88-105.
    [Google Scholar]
90. Zijl, J. van (1734). Groot algemeen Moolen-boek. Petrus Schenk, Amsterdam
    [Google Scholar]