2004
  1. Home
  2. A-Z Publications
  3. Pedagogiek
  4. Volume 45, Issue 2
  5. Article
Volume 45, Issue 2
  • ISSN: 1567-7109
  • E-ISSN: 2468-1652
file format pdf download PDF

Abstract

Samenvatting

In het onderwijs-maatschappelijke debat in Nederland bestaan zorgen over de verschoolsing van het kleuteronderwijs en de daarmee gepaard gaande beperkte mogelijkheden voor kleuters om vrij te spelen. In positieve zin wordt verwezen naar het kleuteronderwijs in de periode van de Kleuteronderwijswet (1955-1985), maar onvoldoende wordt gespecifieerd hoe in deze jaren vorm werd gegeven aan spel. Om te voorkomen dat nostalgie het huidige kleuteronderwijs bepaalt, heeft deze studie ten doel om duidelijkheid te verkrijgen over de mate van sturing en initiëring door de kleuterleidster tijdens het spel in de jaren zeventig in het Nederlandse kleuteronderwijs. In de studie zijn interviews afgenomen bij zes kleuterleidsters die gestart zijn met lesgeven in de jaren zeventig, en zijn vier jaargangen van het tijdschrift en handboeken voor kleuterleidsters geraadpleegd. Uit de resultaten blijkt ten eerste dat in de praktijk alle maten van sturing en/of initiëring door de kleuterleidster tijdens het spel voorkwamen, maar het was lastig te bepalen in welke mate dat het geval was. Ten tweede werd in de handboeken en tijdschriftartikelen over het spel met een hoge sturing en/of initiëring door de kleuterleidster positief geschreven, maar er bestond ook kritiek vanwege de beperkte ruimte voor kinderen om zelf na te denken en de wereld om hen heen te verkennen. Afsluitend blijkt dat het debat uit de jaren zeventig over de gewenste mate van ruimte voor het kind overeenkomt met het huidige debat over het kleuteronderwijs. Betekenisvol is dat adviezen en praktijkvoorbeelden uit de jaren zeventig waardevolle inzichten kunnen bieden voor het huidige kleuteronderwijs, en als zodanig bij kunnen dragen aan het bereiken van een juiste balans tussen leerlinginbreng en leerkrachtsturing tijdens het spel.

© Sietske Nota
Loading

Article metrics loading...

/content/journals/10.5117/PED2025.2.002.NOTA
2025-09-01
2025-11-16
Loading full text...

Full text loading...

/deliver/fulltext/15677109/45/2/PED2025.2.002.NOTA.html?itemId=/content/journals/10.5117/PED2025.2.002.NOTA&mimeType=html&fmt=ahah

References

  1. Bakker, N., Noordman, J., & Rietveld- van Wingerden, M. (2010). Vijf eeuwen opvoeden in Nederland: Idee en praktijk 1500-2000 (2e herz. ed.). Assen: Van Gorcum.
     [Google Scholar]
  2. Berkhout, L. (2012). Play and psycho-social health of boys and girls aged four to six. Academisch proefschrift. Rijksuniversiteit Groningen. https://www.rug.nl/research/portal/files/2443107/dissert_L._Berkhout.30mei2012.pdf
     [Google Scholar]
  3. Berkhout, L. (2021). Spelen serieus nemen: Rijke spelsituaties creëren in groep 1 t/m8. Amsterdam: Boom.
     [Google Scholar]
  4. Beste Nynke. (1977). De Wereld van het Jonge Kind, 4(11), 263-264.
     [Google Scholar]
  5. Cals, J.Beel, J., & Van de Kieft, J. (1955, december). Kleuteronderwijswet. https://zoek.officielebekendmakingen.nl/stb-1955-558.pdf
  6. Rottenberg, F., & Bijlsma, E. (Host). (2022, 30september). Spel van cruciaal belang voor kansengelijkheid (Nr. 36) [Podcastaflevering]. In BK Podcast. Brancheorganisatie Kinderopvang. https://kinderopvang.nl/podcasts/aflevering-36-met-sieneke-goorhuis-brouwer
     [Google Scholar]
  7. Boekholt, P. Th. F. M., & De Booy, E. P. (1987). Geschiedenis van de school in Nederland: Vanaf de middeleeuwen tot aan de huidige tijd. Assen: Van Gorcum.
     [Google Scholar]
  8. Bureau Meesterschap (z.d.). Opleiding KLOS 2.0. https://www.bureaumeesterschap.nl/klos-2-0/
     [Google Scholar]
  9. Hagen, K. (2019, 13juni). Al 63 jaar tussen de kleuters en nog steeds onmisbaar. https://www.aob.nl/nieuws/al-63-jaar-tussen-de-kleuters-en-nog-steeds-onmisbaar/
     [Google Scholar]
  10. Heinsdijk, I. (1975). Kijken en luisteren naar kinderen. De Wereld van het Jonge Kind, 2(9), 202-204.
     [Google Scholar]
  11. Heuvelman, R., & Van der Horst, A. (2023). Goed onderwijs zonder methode: Kennis vergroten met speelbaar thema. De Wereld van het Jonge Kind, 51(3), 30-34.
     [Google Scholar]
  12. Holt, J. (1972). Het kind, een mislukking? De Wereld van het Jonge Kind, 18(2), 33-35.
     [Google Scholar]
  13. Homminga, S. (1976). Projekten voor kleuters. Purmerend: Muusses.
     [Google Scholar]
  14. Inspectie van het Onderwijs. (2024). De kwaliteit van de vroegschoolse educatie. https://www.onderwijsinspectie.nl/documenten/rapporten/2024/09/09/de-kwaliteit-van-de-vroegschoolse-educatie
     [Google Scholar]
  15. Janssen-Vos, F. (2012). Baanbrekers en boekhouders. Assen: Van Gorcum.
     [Google Scholar]
  16. Janssen-Vos, F., Luif, G., Nolthuis, J., & Van den Brom, N. (1976). Werken met kinderen: Het KIOSK-werkplan voor het kleuteronderwijs: Deel 6-Taalontwikkeling. Assen/Amsterdam: Van Gorcum.
     [Google Scholar]
  17. Jellesma, G., Rottenberg, F., Van Gurp, M., & Winsemius, M. (2022, 1oktober). Vroeg leren funest voor ontwikkeling jonge kind. Algemeen Dagblad. https://www.ad.nl/opinie/vroeg-leren-funest-voor-ontwikkeling-jong-kind~af47eb97/
     [Google Scholar]
  18. Katholiek Pedagogisch Centrum. (1967). Speel- en werkplan van de kleuterschool. ’s Hertogenbosch: Katholiek Pedagogisch Centrum.
     [Google Scholar]
  19. Kuipers, A. (Presentator). (2015, 28januari). Spelen is van levensbelang [Aflevering tv-serie]. De kennis van nu. Hilversum: NTR.
     [Google Scholar]
  20. Lambert-Anema, K. C. (1970). Wereldverkenning door kleuters: Het water. Zutphen: Thieme & Cie.
     [Google Scholar]
  21. Martens, R. (2019). We moeten spelen. Wat onderwijs aan een verkenning van onze natuur heeft. Driebergen: Stichting Nivoz.
     [Google Scholar]
  22. Merks, H. F. G. (1969). Overzicht van het ontstaan en de ontwikkeling van de opleidingsscholen voor kleuterleidsters in Nederland. Tilburg: Katholieke Leergangen.
     [Google Scholar]
  23. Nijkamp, W. M. (1972a). Positiefjes. De Wereld van het Jonge Kind, 18(2), 42-45.
     [Google Scholar]
  24. Nijkamp, W. M. (1972b). Wij lazen voor u… Fostering intellectual development in young children. De Wereld van het Jonge Kind, 18(3), 55-60.
     [Google Scholar]
  25. Peters, K., & Kleistra, Y. (2008). Gelaagd beeld van een professioneel bestuurder: Een portret van Jos Kemenade. Bestuurskunde, 17(4), 63-74. https://doi.org/10.5553/Bk/2008017004008
     [Google Scholar]
  26. Pettersson, J. (Host). (2018, 16februari). Ik tel tot 3… (Nr. 3) [Podcastaflevering]. In Opgejaagd. VPRO. https://www.vpro.nl/programmas/opgejaagd/aflevering-3.html
     [Google Scholar]
  27. Pruis-de Beun, J., & Van de Stoep-Huijssoon, E. (1976). Het bewegen van het jonge kind en het bewegingsonderwijs (3). De Wereld van het Jonge Kind, 4(3), 63-64.
     [Google Scholar]
  28. Reformatorisch Dagblad. (2022, 22april). Geef peuter en kleuter tijd om te spelen. https://www.rd.nl/artikel/972774-geef-peuter-en-kleuter-tijd-om-te-spelen
     [Google Scholar]
  29. Siraj-Blatchford, I., Sylva, K., Muttock, S., Gilden, R., & Bell, D. (2002). Researching effective pedagogy in the early years (Nr. 356). Oxford: Department for Education and Skills. https://dera.ioe.ac.uk/id/eprint/4650/1/RR356.pdf
     [Google Scholar]
  30. Van Kemenade, J. A., Klein, G., & De Jong, K. (1977, 30maart). Contouren van een toekomstig onderwijsbestel 2: Vervolgnota. https://repository.overheid.nl/frbr/sgd/19761977/0000192151/1/pdf/SGD_19761977_0004426.pdf
     [Google Scholar]
  31. Van Kemenade, J. A., Klein, G., & Veerman, A. (1975, juni). Discussienota contouren van een toekomstig onderwijsbestel. https://repository.overheid.nl/frbr/sgd/19741975/0000203981/1/pdf/SGD_19741975_0005028.pdf
     [Google Scholar]
  32. Van de Keuken, T. (Presentator). (2016, 21februari). De kleuter onder druk [Aflevering tv-serie]. In R.Sommer (Eindredacteur), De Monitor. Hilversum: KRO-NCRV.
     [Google Scholar]
  33. Van Kroonenburg, J., Corten, H., Van Kessel, N., & Van Kuijk, J. (1987). Op weg naar pedagogische academies voor het basisonderwijs: Fusie en integratie van pedagogische academies en opleidingsscholen voor kleuterleidsters. Nijmegen: Instituut voor Toegepaste Sociale Wetenschappen.
     [Google Scholar]
  34. Van Oers, B. (2011). Doelgericht en betekenisvol leren. Over de waarde van spel in de strijd tegen de verschoolsing. In R.Klarus & W.Wardekker (eds.), Wat is goed onderwijs? Bijdragen vanuit de pedagogiek (pp 44-59). Nijmegen: Lemma.
     [Google Scholar]
  35. Van Suchtelen, E. (2024, 1juli). 177 doelen voor kleuters? Hier moeten we direct mee stoppen. Trouw. https://www.trouw.nl/onderwijs/177-doelen-voor-kleuters-hier-moeten-we-direct-mee-stoppen~b4baa877/
     [Google Scholar]
  36. Van Tuijl, C. (2023, 30januari). Verslag onderzoekslijn: Volgen van de ontwikkeling van het jonge kind. Landelijke Expertisecentrum Jonge Kind. https://www.lejk.nl/onderzoekslijn-volgen-van-ontwikkeling-van-jonge-kind
     [Google Scholar]
  37. Van Tuijl, C., Hofmeijer, T., & Broekhuis, J. (2021). Samen en doelgericht spelend leren: Benaderingen van spelend leren. De Wereld van het Jonge Kind, 49(3), 12-15.
     [Google Scholar]
  38. Vreugdenhil, A. J. (1975). Gedachtenspel bij televisiekijken. De Wereld van het Jonge Kind, 10(2), 227.
     [Google Scholar]
  39. Vreugdenhil, A. J. (1976). Leesmethode l.o. geschikt voor k.o.De Wereld van het Jonge Kind, 4(2), 33-34.
     [Google Scholar]
  40. Wiersma, A. D. (2022, 9november). Besluit doorstroomtoetsen P.O.https://zoek.officielebekendmakingen.nl/stb-2022-480.pdf
     [Google Scholar]
  41. WSK. (2013, 13april). Doelstelling: Uitgangspunten van de Werk- en Steungroep Kleuteronderwijs. https://www.wsk-kleuteronderwijs.nl/doelstelling/
     [Google Scholar]
/content/journals/10.5117/PED2025.2.002.NOTA
Loading
De balans tussen vrij en gestuurd spel
Pedagogiek 45, 119 (2025); https://doi.org/10.5117/PED2025.2.002.NOTA
/content/journals/10.5117/PED2025.2.002.NOTA
/content/journals/10.5117/PED2025.2.002.NOTA
Loading

Data & Media loading...

Keyword(s): guidance; history; kindergarten; play

Most Cited Most Cited RSS feed

This is a required field
Please enter a valid email address
Approval was a Success
Invalid data
An Error Occurred
Approval was partially successful, following selected items could not be processed due to error