2004
  1. Home
  2. A-Z Publicaties
  3. Tijdschrift voor Arbeidsvraagstukken
  4. Volume 41, Issue 4
  5. Artikel
Volume 41, Issue 4
  • ISSN: 0169-2216
  • E-ISSN: 2468-9424

Samenvatting

Samenvatting

Generatieve AI (GenAI) maakt een snelle ontwikkeling door. Wat het gebruik hiervan betekent voor de kwaliteit van de arbeid is in beperkte mate onderzocht. In dit artikel wordt daarom uiteengezet wat de gevolgen zijn van het gebruik van GenAI voor de kwaliteit van de arbeid van werknemers. We hebben casestudies uitgevoerd bij drie koploperbedrijven (a.s.r., Deloitte en CLEVER°FRANKE) aan de hand van semigestructureerde interviews met innovatiemanagers, lijnmanagers en medewerkers. In de casussen worden vooral routinematige taken geautomatiseerd. Dit leidt tot intensivering (hogere moeilijkheidsgraad) en minder variatie in het takenpakket. Tegelijkertijd ontstaat er ruimte voor andere taken en ontstaan nieuwe taken door het aanbieden van nieuwe producten en diensten, waardoor de variatie per saldo toeneemt in de onderzochte cases. GenAI kan werknemers functioneel ondersteunen (betere informatievoorziening), wat de autonomie vergroot. Tevens zien we dat sociaal contact afneemt, doordat (menselijke) functionele ondersteuning wordt overgenomen door de toepassing. Ten slotte neemt de mentale belasting toe door intensivering van werk en grotere verantwoordelijkheden voor werknemers. Het gebruik van GenAI kan de kwaliteit van de arbeid dus verbeteren en verslechteren. Dat lijkt voor een belangrijk deel afhankelijk van de manier waarop de toepassingen worden geïmplementeerd en de manier waarop de (vernieuwde) functies worden ontworpen.

© TNO
Loading

Article metrics loading...

/content/journals/10.5117/TVA2025.4.004.TORR
2025-12-01
2025-12-15
Loading full text...

Full text loading...

References

  1. Acemoglu, D., & Restrepo, P. (2020). Robots and jobs: Evidence from US labor markets. Journal of Political Economy, 128(6), 2188-2244.
     [Google Scholar]
  2. Autor, D., Mindell, D., Reynolds, E. (2023). The work of the future: Building better jobs in an age of intelligent machines. The MIT Press. https://doi.org/10.7551/mitpress/14109.001.0001
     [Google Scholar]
  3. Benders, J., Dhondt, S., & Van Hootegem, G. (2015), Gereedschap is belangrijk, maar wat doe je ermee? Technologie, functie-ontwerp en het niveau van toekomstige banen, Tijdschrift voor Arbeidsvraagstukken, 31(2), 142-146. https://doi.org/10.5117/2015.031.002.142
     [Google Scholar]
  4. Briggs, J., & Kodnani, D. (2023). The potentially large effects of artificial intelligence on economic growth (Global Economics Analyst, 26maart2023). Goldman Sachs.
     [Google Scholar]
  5. Brynjolfsson, E., Li, D., & Raymond, L. (2023). Generative AI at work (Working Paper, nr. w31161). National Bureau of Economic Research.
     [Google Scholar]
  6. Cazes, S., Hijzen, A., & Saint-Martin, A. (2015). Measuring and assessing job quality: The OECD Job Quality Framework (OECD Social, Employment and Migration Working Papers, nr. 174). OECD Publishing. https://doi.org/10.1787/5jrp02kjw1mr-en
     [Google Scholar]
  7. Cazzaniga, M., Jaumotte, F., Li, L., Melina, G., Panton, A. J., Pizzinelli, C., Rockall, E., & Tavares, M. M. (2024). Gen-AI: Artificial Intelligence and the future of work (Staff Discussion Note 2024/001). International Monetary Fund. https://doi.org/10.5089/9798400262548.006
     [Google Scholar]
  8. Chui, M., Hazan, E., Roberts, R., Singla, A., Smaje, K., Sukharevsky, A., Yee, L., & Zemmel, R. (2023). The economic potential of generative AI: The next productivity frontier (Juni2023). McKinsey & Company.
     [Google Scholar]
  9. Das, D., Van der Torre, W., Van Dam, L., Zoomer, T., & Preenen, P. (2025). Wat is de impact van algoritmisch management op de kwaliteit van arbeid in reguliere organisaties?Tijdschrift voor HRM, 28(1), 84-107. https://doi.org/10.5117/THRM2025.1.004.DAS
     [Google Scholar]
  10. De Geit, E., Van den Bergh, R., Van de Ven, H., & Van der Torre, W. (2024). Werkgeluk in de Metalektro: Literatuurverkenning en verdiepende analyses op de NEA 2023. (TNO Vertrouwelijk, R12402, december2024). TNO.
     [Google Scholar]
  11. Deci, E. L., & Ryan, R. M. (2000). The “what” and “why” of goal pursuits: Human needs and the self-determination of behavior. Psychological Inquiry, 11, 227-268. https://doi.org/10.1207/S15327965PLI1104_01
     [Google Scholar]
  12. Dell’Acqua, F., McFowland, E., Mollick, E. R., Lifshitz-Assaf, H., Kellogg, K., Rajendran, S., Krayer, L., Candelon, F., & Lakhani, K. R. (2023). Navigating the jagged technological frontier: Field experimental evidence of the effects of AI on knowledge worker productivity and quality (Working Paper, nr. 24-013). Harvard Business School. Geraadpleegd op 14april2025 van https://www.hbs.edu/faculty/Pages/item.aspx?num=64700
     [Google Scholar]
  13. Dhondt, S., Oeij, P., & Hulsegge, G. (2023). Workplace innovation at the digital frontier. In P.Oeij, S.Dhondt & A.McMurray (Reds.), A research agenda for workplace innovation: The challenge of disruptive transitions (pp. 15-34). Edward Elgar Publishing. https://doi.org/10.4337/9781800881945.00010
     [Google Scholar]
  14. Eloundou, T., Manning, S., Mishkin, P., & Rock, D. (2023). GPTs are GPTs: An early look at the labor market impact potential of large language models. ArXiv. https://doi.org/10.48550/arXiv.2303.10130
     [Google Scholar]
  15. Felten, E. W., Raj, M., & Seamans, R. (2023). Occupational heterogeneity in exposure to generative AI. (10april2023). SSRN. http://dx.doi.org/10.2139/ssrn.4414065
     [Google Scholar]
  16. Frey, C. B., & Osborne, M. (2023). Generative AI and the future of work: A reappraisal (The Oxford Martin Working Paper Series on the Future of Work, Working Paper, nr. 2023). Brown Journal of World Affairs. Geraadpleegd op 14april2025, van https://bjwa.brown.edu/30-1/generative-ai-and-the-future-of-work-a-reappraisal/
     [Google Scholar]
  17. Gmyrek, P., Berg, J., & Bescond, D. (2023). Generative AI and jobs: A global analysis of potential effects on job quantity and quality (ILO Working Paper 96). International Labour Organization. https://doi.org/10.54394/FHEM8239
     [Google Scholar]
  18. Hamer, J., Kool, L., Hijstek, B., Van Eeden, Q., & Das, D. (2023). Generatieve AI. (Rapport Rathenau Scan, 6december2023). Rathenau Instituut.
     [Google Scholar]
  19. Houtman, I. L. D., Dhondt, S., Preenen, P., Kraan, K., & De Vroome, E. (2020a). Intensivering van werk in Nederland: Wat is het, waar staan we en wat te doen? (Working Paper, nr. 36). WRR / TNO.
     [Google Scholar]
  20. Houtman, I. L. D., Kraan, K. O., Rosenkrantz, N., Bouwens, L., Van den Bergh, R., Van de Venema, A., Teeuwen, P., Verhoeff, H., Schoone, M., Van der Zwaan, M., Jansen, S., & Hummel, L. (2020b). Oorzaken, gevolgen en risicogroepen van burn-out: Eindrapport (Rapport TNO 2020 R11768). TNO.
     [Google Scholar]
  21. Hulsegge, G., Van der Torre, W., Verbiest, S., & Oeij, P. (2022). De impact van technologie op de taken, skills en kwaliteit van de arbeid: Hoe verandert het werk van een elektro- en onderhoudsmonteur?Tijdschrift voor Arbeidsvraagstukken, 38(2), 169-191. https://doi.org/10.5117/TVA2022.2.004.HULS
     [Google Scholar]
  22. Hulsegge, G., Oeij, P., & Gerards, R. (2024). Trends in de kwaliteit van de arbeid 2014-2022. Bespreking van de cijfers. TNO. Geraadpleegd op 21mei2025, van https://publications.tno.nl/publication/34642594/LaUFOhqi/TNO-2024-R11161.pdf
     [Google Scholar]
  23. Karasek, R. A., (1979). Job demand, job decision latitude and mental strain; implication for job design. Administrative Science Quarterly, 24(2), 285-308. https://doi.org/10.2307/2392498
     [Google Scholar]
  24. Karasek, R. A., & Theorell. T. (1990). Healthy work: Stress, productivity, and the reconstruction of working life. Basic Books.
     [Google Scholar]
  25. Koen, J., De Geit, E., Bruel, D., & Hantschel, N. (2025). Wat werkt (niet) bij de inzet van technologie. Van krapte naar kans: technologie als gamechanger. TNO. Geraadpleegd op 23mei2025 van https://publications.tno.nl/publication/34643857/JAbsHoZ5/TNO-2025-R10359.pdf
     [Google Scholar]
  26. Kraan, K. O., Dhondt, S., Houtman, I. L. D., Nelemans, R., & De Vroome, E. M. M. (2000). Handleiding NOVA-WEBA: Een vragenlijst om arbeidsorganisatorische knelpunten op te sporen (hernieuwde versie). TNO.
     [Google Scholar]
  27. Mathijssen, S., Van Oosteren, C., De Geit, E., Yagafarova, A., & Van der Torre, W. (2025). Aan het werk met generatieve AI: Verkenning op basis van literatuur en case studies (R11119). TNO.
     [Google Scholar]
  28. Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (2024). Overheidsbrede visie generatieve AI. Geraadpleegd op 23april2025 van https://open.overheid.nl/documenten/9aa7b64a-be51-4e6a-ad34-26050b8a67ef/file
     [Google Scholar]
  29. Noy, S., & Zhang, W. (2023). Experimental evidence on the productivity effects of generative artificial intelligence. Science, 381(6654), 187-192.
     [Google Scholar]
  30. Nurski, L., & Ruer, N. (2024). Exposure to generative artificial intelligence in the European labour market (Working Paper 06/2024). Bruegel. Geraadpleegd op 14april2025, van https://www.bruegel.org/system/files/2024-03/WP%2006.pdf
     [Google Scholar]
  31. Oeij, P., Hulsegge, G., & Van der Torre, W. (2023). The impact of technology on work: enabling workplace innovation by technological and organisational choice. In P.Oeij, S.Dhondt, & A. J.McMurray (Reds.), A research agenda for workplace innovation: The challenge of disruptive transitions (pp. 67-90). Edward Elgar Publishing.
     [Google Scholar]
  32. Oeij, P., Pot, F., Van den Bossche, S., Preenen, P., Van der Torre, W., & Vaas, F. (2024). Goed Werk: Transities naar goede banen leiden (Whitepaper ‘Kwaliteit van werk’). TNO.
     [Google Scholar]
  33. Oeij, P., Preenen, P., & Van der Torre, W. (2019). Technological choice and workplace innovation: Towards efficient and humanized work. European Public & Social Innovation Review, 4(1), 15-26.
     [Google Scholar]
  34. Oeij, P., Van der Torre, W., Van de Ven, H., Sanders, J., & Van der Zee, F. (2017). Nieuwe technologie en werk: Een verkennend onderzoek voor UWV. TNO.
     [Google Scholar]
  35. Organisation for Economic Co-operation and Development. (2023a). OECD Employment Outlook 2023: Artificial intelligence and the labour market. https://doi.org/10.1787/08785bba-en
     [Google Scholar]
  36. Organisation for Economic Co-operation and Development. (2023b). AI language models: Technological, socio-economic and policy considerations (OECD Digital Economy Papers, nr. 352). https://doi.org/10.1787/13d38f92-en
     [Google Scholar]
  37. Parker, S., & Grote, G. (2020). Automation, algorithms, and beyond: Why work design matters more than ever in a digital world. Applied Psychology, 71(4), 1171-1204. https://doi.org/10.1111/apps.12241
     [Google Scholar]
  38. Peng, S., Kalliamvakou, E., Cihon, P., & Demirer, M. (2023). The Impact of AI on developer productivity: Evidence from GitHub Copilot. arXiv. https://doi.org/10.48550/arXiv.2302.06590
     [Google Scholar]
  39. Pot, F. (2018). Kortcyclische arbeid: Sommigen zijn meer ongelijk dan anderen. Tijdschrift voor Arbeidvraagstukken, 34(2), 187-199.
     [Google Scholar]
  40. Prins, J., Sheikh, H., Schrijvers, E., De Jong, E., Steijns, M., & Bovens, M. (2021). Opgave AI: De nieuwe systeemtechnologie (WRR-Rapport 105). WRR.
     [Google Scholar]
  41. Putnik, K., Oeij, P., Dhondt, S., Van Der Torre, W., & De Vroome, E. M. M. (2019). Innovation adoption of employees in logistics: Individual and organisational factors related to the actual use of innovation. International Journal of Technology Transfer and Commercialisation, 16(3), 251-267.
     [Google Scholar]
  42. PwC. (2023). GenAI@Work: Is generative AI the silver bullet for the tight labour market in the Netherlands? Geraadpleegd op 14april2025, van https://www.pwc.nl/nl/actueel-publicaties/assets/pdfs/gen-ai-at-work.pdf.
     [Google Scholar]
  43. Reinhold, K., Järvis, M., Christenko, A., Jankauskaitė, V., Paliokaitė, A., & Riedmann, A. (2022). Artificial intelligence for worker management: Implications for occupational safety and health. European Agency for Safety and Health at Work (EU-OSHA). https://doi.org/10.2802/76354.
     [Google Scholar]
  44. Schouteten, R. (2015). Robotisering: het kan, maar moet het ook?Tijdschrift voor Arbeidsvraagstukken, 31(2), 124-127.
     [Google Scholar]
  45. Sociaal-Economische Raad (2023). Naar verdere succesvolle toepassing van sociale innovatie. https://www.ser.nl/-/media/ser/downloads/adviezen/2023/advies-succesvolle-toepassing-sociale-innovatie.pdf
     [Google Scholar]
  46. Vaas, S., Dhondt, S., Peeters, M. H. H., & Middendorp, J. (1995) De WEBA-methode: deel 1 WEBA-analyse handleiding. Samsom.
     [Google Scholar]
  47. Van Asselt, M. B. A., Faas, A., Van der Molen, F., & Veenman, S. A. (Reds.). (2010). Uit zicht: Toekomstverkennen met beleid (WRR-Verkenning nr. 24). Amsterdam University Press. https://doi.org/10.5117/9789089642639
     [Google Scholar]
  48. Van de Ven, H., & Couzy, P. (2025). Verzuim in de Metalektro: Verdiepende analyses op de NEA 2021-2023. TNO.
     [Google Scholar]
  49. Van den Heuvel, S., Pleijers, A., & Van Dam, L. (2024). Nationale Enquête Arbeidsomstandigheden (NEA) 2023: Resultaten in vogelvlucht. TNO / CBS.
     [Google Scholar]
  50. Van der Beek, D., Van Oosterhout, J., Van der Torre, W., Douwes, M. D., & Van Gulijk, C. (2022). AGV’s en AMR’s in de logistiek: Risico’s en kansen voor werknemers in distributiecentra en magazijnen. TNO.
     [Google Scholar]
  51. Van der Torre, W., Lammers, M., Oude Hengel, K., Ter Burg, W., Bouwens, L., Bekker, C., Van de Ven, H., Van der Noordt, M., Van Dam, L., Eijsink, P., De Lange, J., Couwenbergh, C., & Van Oostrom, S. (2023). De toekomst van gezond en veilig werken: Een brede horizonscan. RIVM & TNO. https://www.rivm.nl/bibliotheek/rapporten/2022-0197.pdf.
     [Google Scholar]
  52. Van der Torre, W., Oeij, P., & Davits, R. (2021). Sociale en technologische innovatie bij gemeenten: Effectieve en gedragen innovaties door betrokkenheid van medewerkers. Stichting A&O fonds Gemeenten.
     [Google Scholar]
  53. Van der Torre, W., Ter Burg, W., Krause, F., Van Moll., E., Mathijssen, S., & Couwenbergh, C. (2025). Technologieradar Gezond en Veilig Werken: Een verkenning van toekomstige technologische ontwikkelingen en hun verwachte impact op gezond en veilig werken. TNO / RIVM. https://doi.org/10.21945/RIVM-2024-0170
     [Google Scholar]
  54. Van der Torre, W., Verbiest, S., Preenen, P., Koopmans, L., Van den Bergh, R., & Van den Tooren, M. (2020). Lerende en innovatieve organisaties: Een integraal organisatiemodel en praktijkvoorbeelden uit de IT. Tijdschrift voor HRM, 23(4), 1-24.
     [Google Scholar]
  55. Van Eijndhoven, J. C. (1997). Technology assessment: Product or process?Technological Forecasting and Social Change, 54(2-3), 269-286.
     [Google Scholar]
  56. Van Oostrom, S., Soeter, M., Van der Noordt, M., Van Zon, S., Van Moll, E., & Oude Hengel, K. (2024). De impact van maatschappelijke ontwikkelingen op de psychosociale arbeidsbelasting van werkenden. RIVM / TNO. https://doi.org/10.21945/RIVM-2024-0020.
     [Google Scholar]
/content/journals/10.5117/TVA2025.4.004.TORR
Loading
Keyword(s): AI; artificial intelligence; generative AI; job quality; work

Most Cited Most Cited RSS feed

Dit is een verplicht veld
Graag een geldig e-mailadres invoeren
Approval was a Success
Invalid data
An Error Occurred
Approval was partially successful, following selected items could not be processed due to error