2004
  1. Home
  2. A-Z Publicaties
  3. Tijdschrift voor Arbeidsvraagstukken
  4. Volume 41, Issue 4
  5. Artikel
Volume 41, Issue 4
  • ISSN: 0169-2216
  • E-ISSN: 2468-9424

Samenvatting

Samenvatting

Sinds de eeuwwisseling hebben organisaties in Nederland flink geïnvesteerd in informatie- en communicatietechnologie (ICT) en – recent – in verschillende vormen van kunstmatige intelligentie (AI). Deze investeringen in digitale technologieën hebben zich tot dusver slechts in beperkte mate vertaald in een hogere arbeidsproductiviteit. Wel zien we op allerlei terreinen en in allerlei sectoren dat die investeringen bijdragen aan brede welvaart die we niet terugzien in een hoger bruto binnenlands product (bbp). In die zin kunnen de investeringen wel degelijk als rendabel worden beschouwd. Voor de komende decennia die op de arbeidsmarkt in hoge mate gekenmerkt zullen worden door demografisch geïnspireerde schaarste aan personeel is echter belangrijk dat investeringen in digitale technologieën niet alleen bijdragen aan brede welvaart, maar ook aan een reductie van de vraag naar menselijke arbeid. De vragen die we in dit essay beantwoorden, zijn: 1) waarom hebben de investeringen van de achter ons liggende periode wél bijgedragen aan brede welvaart, maar veel minder aan de vervanging van arbeid door technologie, en 2) waar liggen de kansen voor investeringen in digitale technologieën die wel bijdragen een het tegengaan van krapte op de arbeidsmarkt?

Aan de hand van actuele statistische gegevens proberen we na te gaan in welke sectoren van de Nederlandse economie investeringen in digitale technologieën meer dan wel minder hebben bijgedragen aan besparingen op de inzet van mensen. Ook waar dit niet of minder het geval is, zien we wel dat er sprake is van een positieve bijdrage aan de brede welvaart. Op basis van deze gegevens en een analyse van de beschikbare wetenschappelijke literatuur komen we vervolgens tot aanbevelingen op welke wijze in digitale technologie te investeren zodat de vraag naar arbeid afneemt.

© Hajo A. Reijers & Joop Schippers
Loading

Article metrics loading...

/content/journals/10.5117/TVA2025.4.010.REIJ
2025-12-01
2025-12-15
Loading full text...

Full text loading...

References

  1. Arntz, M., Gregory, T., & Zierahn, U. (2016). The risk of automation for jobs in OECD countries: A comparative analysis. OECD.
     [Google Scholar]
  2. Asimov, I. (2018). The complete robot. Harper Voyager.
     [Google Scholar]
  3. Baarsma, B. (2025). Kiezen en delen. Goldschmeding Foundation.
     [Google Scholar]
  4. Bayar, Y., Gavriletea, M. D., Sauer, S., & Paun, D. (2024). ICT penetration and life expectancy in emerging market economies: Panel evidence from asymmetric causality analysis. BMC Public Health, 24(1), Article 897. https://doi.org/10.1186/s12889-024-18323-1
     [Google Scholar]
  5. Borghans, L. (2015). Drie manieren voor beleid om op de opkomst van robots te reageren. Tijdschrift voor Arbeidsvraagstukken, 31(2), 137-148. https://doi.org/10.5117/2015.031.002.137
     [Google Scholar]
  6. Brynjolfsson, E., Rock, D., & Syverson, C. (2021). The productivity J-curve: How intangibles complement general purpose technologies. American Economic Journal: Macroeconomics, 13(1), 333-372.
     [Google Scholar]
  7. Centraal Bureau voor de Statistiek. (2024, 8augustus). Arbeidsproductiviteit neemt steeds minder toe in afgelopen 50 jaar. Geraadpleegd op 13juni2025, van https://www.cbs.nl/nl-nl/nieuws/2024/32/arbeidsproductiviteit-neemt-steeds-minder-toe-in-afgelopen-50-jaar
     [Google Scholar]
  8. Centraal Bureau voor de Statistiek. (2025a). AI-monitor 2024.
     [Google Scholar]
  9. Centraal Bureau voor de Statistiek. (2025b). Monitor Brede Welvaart 2025.
     [Google Scholar]
  10. Centrale Economische Commissie. (2025). Kies voor de toekomst.
     [Google Scholar]
  11. De Nederlandsche Bank. (2025). Koploper of hekkensluiter? De Nederlandse arbeidsproductiviteitsgroei in internationaal en sectoraal perspectief. DNB (April2025).
     [Google Scholar]
  12. De Ridder, M., & Rachel, L. (2024). Nederlandse productiviteit groeit fors na correctie voor lagere klimaatschade. ESB, 110(4849), 414-415.
     [Google Scholar]
  13. Draghi, M. (2024). The future of European competitiveness. European Commission.
     [Google Scholar]
  14. Goos, M. (2018). The impact of technological progress on labour markets: Policy challenges. Oxford Review of Economic Policy, 34(3), 362-375. https://doi.org/10.1093/oxrep/gry002
     [Google Scholar]
  15. Goos, M., Manning, A., & Salomons, A. (2014). Explaining job polarization: Routinebiased technological change and offshoring. American Economic Review, 104(8), 2509-2526.
     [Google Scholar]
  16. Hötte, K., Somers, M., & Theodorakopoulos, A. (2023). Technology and jobs: A systematic literature review. Technological Forecasting and Social Change, 194, Article 122750. https://doi.org/10.1016/j.techfore.2023.122750
     [Google Scholar]
  17. ING. (2024). ING CEO-survey 2025.
     [Google Scholar]
  18. Keynes, J. M. (1963). Economic possibilities for our grandchildren. In Essays in persuasion (pp. 358-373). W. W. Norton & Co. (Originele bron gepubliceerd in 1930)
     [Google Scholar]
  19. Nevado-Peña, D., López-Ruiz, V.-R., & Alfaro-Navarro, J.-L. (2019). Improving quality of life perception with ICT use and technological capacity in Europe. Technological Forecasting and Social Change, 148, Article 119734. https://doi.org/10.1016/j.techfore.2019.119734
     [Google Scholar]
  20. PwC. (2023). GenAI@Work: Is generative AI the silver bullet for the tight labour market in the Netherlands?
     [Google Scholar]
  21. Schippers, J. J. (2025). Alle talent telt [Afscheidsrede]. Universiteit Utrecht.
     [Google Scholar]
  22. Senderovich, A., Schippers, J. J., & Reijers, H. A. (2020). Socially-aware business process redesign. In International Conference on Business Process Management (pp. 75-92). Springer International Publishing.
     [Google Scholar]
  23. Sociaal-Economische Raad. (2025a). AI en werk: Samen naar een werkende toekomst met AI (Advies 25/03, mei2025).
     [Google Scholar]
  24. Sociaal-Economische Raad. (2025b). Samenwerken voor arbeidsproductiviteitsgroei (Briefadvies 25/04, juni2025).
     [Google Scholar]
  25. Solow, R. (1987). We’d better watch out. The New York Times Book Review, 36.
     [Google Scholar]
  26. Van Ark, B., De Vries, K., & Pilat, D. (2024). Are pro-productivity policies fit for purpose?The Manchester School, 92(2), 191-208. https://doi.org/10.1111/manc.12464
     [Google Scholar]
  27. Van Est, R. (2015). Wij zijn de robots: Contouren van de maatschappelijke agenda voor het robotiseringsdebat. Tijdschrift voor Arbeidsvraagstukken, 31(2), 128-136. https://doi.org/10.5117/2015.031.002.128
     [Google Scholar]
  28. World Economic Forum. (2025). Future of jobs report 2025.
     [Google Scholar]
/content/journals/10.5117/TVA2025.4.010.REIJ
Loading
Op zoek naar arbeidsbesparende investeringen in AI
TA 41, 582 (2025); https://doi.org/10.5117/TVA2025.4.010.REIJ
/content/journals/10.5117/TVA2025.4.010.REIJ
/content/journals/10.5117/TVA2025.4.010.REIJ
Loading

Data & Media loading...

Keyword(s): artificial intelligence; broad prosperity; information and communication technology; labour demand; labour productivity

Most Cited Most Cited RSS feed

Dit is een verplicht veld
Graag een geldig e-mailadres invoeren
Approval was a Success
Invalid data
An Error Occurred
Approval was partially successful, following selected items could not be processed due to error