Tijdschrift voor Arbeidsvraagstukken - Volume 21, Issue 4, 2005

In 2002 hebben we – samen met Jos Benders – in het derde nummer van het Tijdschrift voor Arbeidsvraagstukken het themakatern ICT en Arbeid geïntroduceerd. In het begin van ons inleidend artikel daarin werd geconstateerd dat de aandacht van Nederlandse arbeids- en organisatiesociologen voor deze thematiek verslapt lijkt. Aan het einde deden we daarom een oproep aan onderzoekers op dit terrein om hun bevindingen aan Tijdschrift voor Arbeidsvraagstukken aan te bieden. Het is nu – ruim drie jaar later – tijd om de balans op te maken. Dit doen we in drie stappen. Ten eerste gaan we na welke publicaties de afgelopen tijd op het terrein van ICT en arbeid zijn verschenen in Tijdschrift voor Arbeidsvraagstukken. Ten tweede proberen we na te gaan in hoeverre de aandachtspunten die we drie jaar geleden in het bovengenoemde artikel opstelden, zijn opgepakt door andere onderzoekers. En ten derde kijken we vooruit naar de bijdragen in dit themanummer onder hetzelfde motto: welke lijn of 'agenda' is te ontdekken in het Nederlands onderzoek naar ICT en arbeid waarvoor dit tijdschrift een platform wil bieden?

Complex and diverse use of ICT in four types of organisation. Diverging effects on the quality of labour?

Central aim of this contribution is the testing of a model which has been proposed for research on the relationship between ICT and the quality of jobs. According to Batenburg c.s., ICT influences job quality only in concordance with the design orientation of an organisation. The survey among 1,357 Dutch employees presented in this paper confirms that the influence of complexity and diversity of ICT on the quality of jobs is clearly intermediated by type of organisation. Several direct effects of ICT also use result from the analysis however, which supports the gist of technological determinism. Interestingly, these direct effects are particularly related to job strain as an indicator of job quality. The assumptions of the concordance-model are specifically being supported for short-cyclical labour as an job quality indicator. Furthermore, this study showed that ICT has the most favourable effects on the quality of jobs within the socio-technical type of organisation. For the Tayloristic type of organisation however, it was unexpectedly found that ICT also has some positive results on the quality of jobs. This result particularly appeared for jobs that are characterized by a high complexity of ICT use.

ICT-use at work: opening the black-box

This article analyses the use of ICT at work. As this use is widespread nowadays, it makes sense to differentiate between complexity, diversity and intensity of ICT use at work. Using a representative sample of the labour force in the Netherlands, our analyses suggest that this is indeed a sensible distinction. We have investigated how workplace and individual characteristics relate to these three dimensions. The results show that both individual as job as organizational characteristics are determining ICT use. The extent of this, as well as the exact effects, however, vary across dimensions. Of importance is further that variables that can be manipulated by the organization (such as HRM practices and the production concept) are also associated with these dimensions of ICT use. For organisations, this suggests a way to influence the computer use of their employees.

Het is niet ongebruikelijk dat nieuwe ideeën rijken rijker maken en armen armer. Wie die ideeën als eerste aan zijn of haar menselijk kapitaal kan toevoegen, heeft een competitief voordeel op de late adopters van die ideeën. Al in 1970 formuleerde Tichenor met enkele collega's deze kenniskloofhypothese. Dat was in een periode dat linkse ideologie, ten minste in Nederland, door herverdeling van middelen voor afnemende ongelijkheid zorgde. Maar toen de ideologische wind uit een andere hoek ging waaien, was het afgelopen met de dalende sociale ongelijkheid. De inkomensverschillen tussen werkenden werden groter en tegenwoordig leven veel personen zonder werk onder de armoedegrens terwijl aan de top exorbitante inkomens worden verdiend.

Knowledge, ICT-use and organisations. A regional perspective

The central question in this article is how the increase in ICT-use in industries and organisational changes are related to changes in the knowledge structure. On the basis of a theoretical survey some hypotheses are formulated and subsequently empirically tested. Thereby a regional perspective is used. It is considered whether developments occur in each region in the same manner. We test theories of spatial con- and divergence, raised in the ICT-era. The research uses municipal data on education, ICT-use and innovativeness in the period 1997-2002. A first hypothesis assumes a positive relationship between ICT-use and an upgrading of the educational structure. This hypothesis is confirmed. Related to this a second hypothesis assumes that this upgrading will occur especially in the more peripheral areas. This hypothesis is also, although weakly, confirmed. A third hypothesis assumes a positive relationship between organisational changes and an upgrading of the educational structure. This hypothesis is not confirmed however. Also the fourth hypothesis, assuming that with organisational changes, upgrading will occur especially in centrally urban areas, is lacking support. The complexity and missing univocality of the (spatial) developments implicate a refining of recent ‘grand theories’ and a better specification of relationships.

Looking for the high road for virtual teams

The availability of ICT is increasing the virtual character of our world of work. Virtual teams differ from traditional teams on two characteristics: the geographical dispersion and the technology-mediated communication. This article focuses on the conditions for high road virtual teams: high performance and low stress. Based on a review of recent studies on virtual teams we sum up some key conditions: degree of virtuality, job demands, autonomy, social support, team leader support and use of communication tools. We collected data on virtual teams in a global software company. Based on a multiple regression analysis, including the interaction effects of high versus low virtual workers, we found that high job demands are critical for virtual teams: they lower efficiency and increase the likelihood of job stress. Furthermore, a better use of communication tools is only positive for the efficiency of high virtual workers. Finally, we found that approachable team leaders are positive for only the low virtual workers, and not for high virtual workers.

Samenvatting

The influence of coordination- and trustproblems on employees’ access to home based teleworking. A multi actor perspective

This study analyses the influence of coordination and trust problems on employees’ access to weekly home-based teleworking from a combined perspective of Transaction-Cost Theory and New Economic-Sociology. Access is more likely when additional coordination and control problems are smaller. Indicators of the ‘telework risk’ are time sovereignty, job autonomy, need for accessibility and outputmanagement, measured both at the job category and individual level. In addition, also ‘trust-enhancing’ effects of the social embeddedness of the employment relation are studied by looking into effects of past and future duration of the current employment relation. Multi-actor data are used, collected in 2003 among 30 Dutch employer organisations, 89 job categories and 1,114 job holders. The research shows that both coordination and trust problems determine employees’ access to telework. However, whereas coordination problems can only be viewed significant job level traits, trust problems play a role at both levels. Moreover, a longer work history with the current employer increases the odds of access to home-based telework.

Hoewel het weer anders doet vermoeden, is de winter onherroepelijk in aantocht. Het veranderen van de seizoenen is altijd weer een moment van bezinning. Om eens na te denken over de tijd die achter ons ligt en hoe het nu verder moet. Ook in de ICT-sector. Nadat FNV Bondgenoten er het afgelopen jaar bij alles en iedereen op heeft gehamerd dat Nederland de ICT-agenda serieus moet nemen, komen nu eindelijk allerlei initiatieven op gang. En het wordt tijd. Het mislukken van het Innovatie-platform heeft Nederland op achterstand gezet en van het ministerie van Economische Zaken hoeven we niet veel te verwachten, zo bleek eind september tijdens onze discussiebijeenkomst over Offshore Outsourcing. Het ministerie heeft geen geld over voor ICT-onderzoek, of in ieder geval veel minder dan in de ons omringende landen. ICT-Office lijkt ook al weinig kracht te kunnen ontwikkelen op dit terrein. De deelnemende bedrijven lijken elkaar meer af te remmen dan een gezamenlijke strategie vooruit te bedenken.

In 1990 verschenen als In het zweet uws aanschijns is deze populaire inleiding in de arbeidssociologie inmiddels aan de vierde druk toe. De auteur heeft van de gelegenheid gebruikgemaakt om het boek grondig te herzien. Dat is een goede reden om na te gaan in hoeverre het de tand des tijds doorstaan heeft en het ook anno 2005 voor studenten als een goede gids kan gelden.