Tijdschrift voor Communicatiewetenschap - Current Issue

Alcohol wordt wereldwijd ervaren als een groot gezondheidsprobleem dat jaarlijks leidt tot 3,3 miljoen sterfgevallen. Voornamelijk jongeren onder de 25 jaar zijn het meest kwetsbaar voor de negatieve gevolgen van alcohol. Bijgevolg is het van belang om inzicht te verwerven in de factoren die bijdragen aan dit alcoholgebruik. Onderzoek heeft vastgesteld dat het zien en delen van alcoholinhouden op sociale media een rol speelt in het offline alcoholgebruik en -misbruik van jongeren. Dit artikel, naar aanleiding van het proefschrift, heeft als doel om de theoretische inzichten over de complexe rol van sociale media in het alcoholgebruik uit te diepen. Hierbinnen worden drie doelstellingen vooropgesteld. (1) Het verkrijgen van een omvattend beeld over ervaringen met en beoordelingen van alcohol binnen een heterogeen medialandschap waarin diverse socialisatieactoren (social media influencers, leeftijdsgenoten) en berichttypes op sociale media (efemeer – persistent, privaat – publiek) bestaan, (2) het in kaart brengen van aandachtsprocessen als een cruciaal onderliggend mechanisme in alcoholgerelateerde socialemedia-effecten, en (3) het vaststellen van de causale impact van verschillende types van alcoholinhouden op sociale media. Het artikel vat zes empirische studies samen, die werden uitgevoerd in het kader van het doctoraat. Innovatief aan deze studies is de multimethodische benadering bestaande uit cross-sectioneel onderzoek, focusgroepen, een inhoudsanalyse, een eyetrackingstudie, en een experimentele studie. Het proefschrift dat het kader vormt van dit artikel, was het eerste in het veld dat alcoholgelerateerde socialemedia-effecten in het heterogene medialandschap kon ontrafelen door rekening te houden met de meest recente ontwikkelingen. Op basis van de resultaten worden implicaties voor vervolgonderzoek, interventies, en beleid geformuleerd.

Omgaan met stereotiepe audiovisuele content. Kwalitatieve inzichten in de noodzaak van morele disclaimers

Oudere films en series bevatten vaak stereotiepe weergaven van bijvoorbeeld gender en cultuur. Streamingdiensten plaatsen daarom steeds vaker morele disclaimers om de schadelijke impact hiervan te erkennen en bewustzijn te creëren. Dit onderzoek bestudeert of het publiek dergelijke disclaimers nodig vindt en waarom. De resultaten tonen redenen om morele disclaimers te accepteren, aan te passen of af te wijzen.

Om ervoor te zorgen dat het gamegedrag van adolescenten niet overgaat in problematisch gebruik, is het cruciaal om antecedenten van dergelijk gedrag goed te kunnen identificeren. In deze studie brengen we de rol van gamemotieven in het voorspellen van problematisch gamegedrag bij adolescenten in kaart, aan de hand van een survey bij 619 Vlaamse gamende adolescenten (11-19 jaar oud, 53% jongens), afgenomen op twee meetmomenten. De resultaten tonen aan dat sociale motivaties, escapisme, competitie, en fantasie samenhangen met problematisch gamen op hetzelfde meetmoment. Escapisme en competitie voorspelden problematisch gamen op een volgend meetmoment een jaar later. Gamen omwille van het plezier, om om te gaan met stress, of om je skills te verbeteren voorspelden problematisch gamen niet. Ook genderverschillen komen naar voren uit de studie.

Net zoals smartphones sociale interacties zowel kunnen versterken als verstoren, kan ook het tijdelijk deconnecteren ervan sociale betrokkenheid verbeteren, maar ook belemmeren. De huidige studie onderzoekt deze dualiteit en richt zich op hoe jongvolwassenen omgaan met digitale (de) connectie in hun sociale relaties. Een zevendaags dagboekonderzoek bij jongvolwassenen tussen 18 en 25 jaar (n= 34, 70.5% vrouw, Mleeftijd = 21.8, SDleeftijd = 1,62) toonde aan dat het verbeteren van offline sociale interacties een belangrijke drijfveer was om te deconnecteren, vooral in het weekend. Dit werd doorgaans gerealiseerd door middel van deconnectiestrategieën op apparaatniveau, zoals het op stil zetten of wegleggen van de telefoon. Hoewel deelnemers deconnecteerden om de kwaliteit van hun offline sociale interacties te verbeteren, beschreven ze deze deconnectiemomenten ook als ambivalent, omdat ze gepaard konden gaan met zowel een grotere offline als een lagere online verbondenheid. Vooral verveling, habitueel smartphonegebruik en gemengde gevoelens bij het deconnecteren vormden een uitdaging voor het tijdelijk ontkoppelen tijdens offline sociale interacties. Voor sommigen resulteerde dit in een vicieuze cirkel van smartphonegebruik, waarbij ze aan ‘phubbing’ deden, hier vervolgens spijt van hadden, en daardoor opnieuw gemotiveerd werden om tijdelijk te deconnecteren.

Scrollen voor gezondheid: een verkennende inhoudsanalyse van berichten over gezonde voeding op sociale media

Deze studie onderzoekt hoe gezondheidspromotors duurzame, gezonde voeding communiceren op sociale media. Een analyse van 545 TikTok-video’s toont aan dat diëtisten vaker en met meer betrokkenheid posten dan gezondheidsorganisaties. Verschillende strategieën worden gebruikt, zoals sociale normen en emotionele en rationele appeals. Praktische implicaties en aanbevelingen voor toekomstig onderzoek worden besproken.